Co to jest ubezpieczenie dobrowolne?

Przepisy obowiązującej w Polsce Ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o działalności ubezpieczeniowej wprowadzają podział ubezpieczeń oferowanych przez firmy ubezpieczeniowe na obowiązkowe i dobrowolne. Grupa tych dobrowolnych jest zróżnicowana i obejmować może różnego rodzaju ryzyka. Czym są ubezpieczenia dobrowolne i kiedy warto z nich jednak skorzystać pomimo braku takiego obowiązku?

Czym jest ubezpieczenie dobrowolne?

Ubezpieczenia to produkty chroniące kogoś lub coś – ubezpieczonego lub mienie – w zależności od tego, jaki typ produktu ubezpieczeniowego wybierzesz. W grupie ubezpieczeń są zarówno dobrowolne, jak i obowiązkowe, które obligatoryjnie trzeba wykupić. Co to jest dobrowolne ubezpieczenie? Jak sama nazwa wskazuje, masz do czynienia z ofertą, z której możesz, ale nie musisz skorzystać.

Może być to ubezpieczenie chroniące ciebie, twoich bliskich czy twoje mienie. Ubezpieczenia dobrowolne dobierasz dla siebie w taki sposób, jaki uważasz za słuszny i możesz zdecydować, z jaką firmą ubezpieczeniową podpiszesz stosowną umowę. Z racji dobrowolności ubezpieczeń licz się z tym, że polisy w poszczególnych firmach mogą mieć zupełnie inny zakres obowiązywania.

Dobrowolne ubezpieczenie – przepisy prawne

Podstawą dla firm podejmujących działalność ubezpieczeniową jest Ustawa z dnia 28 lipca 1990 roku. Określa ona ogólne warunki, zasady podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych. W art. 3 pkt. 1 niniejszej ustawy wskazano, że wprowadza się ubezpieczenia obowiązkowe lub dobrowolne.

Jakie są rodzaje ubezpieczeń dobrowolnych?

Ubezpieczenia dobrowolne można podzielić na kilka kategorii:

• ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, w tym ubezpieczenie na życie,
• ubezpieczenia ogniowe i inne związane z nimi,
• ubezpieczenia techniczne,
• ubezpieczenia kradzieżowe,
• ubezpieczenia rolne,
• ubezpieczenia transportowe,
• ubezpieczenia finansowe,
• ubezpieczenia OC i ochrony prawnej (w niektórych przypadkach).

Ważnym ubezpieczeniem dobrowolnym jest ubezpieczenie zdrowotne. Co to jest? Takie ubezpieczenie mogą wykupić i opłacać m.in. osoby, które nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, czyli nie przysługują im wówczas bezpłatne świadczenia medyczne z Narodowego Funduszu Zdrowia. Jeśli i ty znajdujesz się w takiej sytuacji, możesz to zmienić, przystępując do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Istnieje ponadto dobrowolne ubezpieczenie społeczne – emerytalne i rentowe. Jeśli nie podlegasz obowiązkowo takim ubezpieczeniom, możesz dobrowolnie opłacać na nie składki.

Kto podlega ubezpieczeniu dobrowolnemu?

Jeśli chodzi o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, to podlegają mu osoby, które jednocześnie nie są objęte z żadnego tytułu ubezpieczeniem obowiązkowym. Najczęściej są to osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło. Jeśli jesteś taką osobą, to pamiętaj, by przy ubieganiu się o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne jednocześnie zadbać o zgłoszenie do niego członków swojej rodziny, np. małżonka czy dzieci lub dziadków.

Co daje dobrowolne ubezpieczenie chorobowe? To, że na wypadek zachorowania czy wypadku możesz skorzystać z bezpłatnej opieki medycznej w publicznych placówkach zdrowia, a koszty leczenia prywatnego mogłyby być bardzo wysokie.

Natomiast jeśli chodzi o inne ubezpieczenia dobrowolne, to właściwie każdy może je wykupić, jeśli tylko będzie tego chciał.

Możesz też przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, jeśli:

• mieszkasz w Polsce;
• nie mieszkasz w Polsce, ale byłeś tam wcześniej objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi;
• nie mieszkasz w Polsce, ale mają do ciebie zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Jak przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia?

Chcesz opłacać składkę na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne? Musisz ubiegać się o nie w placówce Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). W tym celu powinieneś wypełnić odpowiedni wniosek i opłacać składkę miesięczną.

Przy dołączaniu do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego musisz także złożyć do ZUS odpowiedni wniosek. Będziesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym od dnia, który wskażesz we wniosku o objęcie nim, dzień ten nie może być jednak wcześniejszy od dnia, w którym złożysz do ZUS ten wniosek.

Na podkreślenie zasługuje to, że zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku, jeśli okres dobrowolnych ubezpieczeń przekroczy 10 lat, to przestanie cię obowiązywać gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia. Otrzymasz wtedy świadczenie wynikające ze stanu środków na twoim koncie w ZUS.

Zwróć uwagę na fakt, że nie będziesz mógł objąć swojej osoby ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym na zasadzie dobrowolności, jeśli uzyskasz tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, czyli np. zostaniesz zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub rozpoczniesz prowadzenie działalności gospodarczej. Jeśli dobrowolnie podlegasz ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, nie możesz być jednocześnie objęty ubezpieczeniami chorobowym i wypadkowym.

Dokumentacja niezbędna przy dobrowolnym ubezpieczeniu

Przy dopełnianiu formalności związanych ze złożeniem wniosku o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w placówce NFZ będziesz musiał jeszcze dołączyć pewne wymagane dokumenty. Wśród nich znajdą się:

• dokument potwierdzający twoją tożsamość, np. dowód osobisty;
• wypełniony wniosek o objęcie cię i twoich bliskich dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym z NFZ;
• poświadczenie wygaśnięcia poprzedniego tytułu do ubezpieczenia, np. świadectwo pracy, potwierdzenie zapłaty ostatniej składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, decyzja o utracie statusu osoby bezrobotnej, inaczej o wyrejestrowaniu z Powiatowego Urzędu Pracy, decyzja o zawieszeniu prowadzenia działalności gospodarczej.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że twoje dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w NFZ zostaje zawarte na podstawie umowy podpisywanej na czas nieokreślony. Porozumienie może zostać jednak rozwiązane na twój pisemny wniosek, jako osoby ubezpieczonej. Po zawarciu umowy należy w ciągu 7 dni od zawarcia umowy złożyć w ZUS wypełniony druk zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego ZUS ZZA wraz z wpisanym kodem tytułu ubezpieczenia 24 10 x x, a w przypadku zgłoszenia członków rodziny dodatkowo druk ZUS ZCNA.

Kolejną formalnością, której musisz dopełnić, jest to, by za każdy miesiąc dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego przekazać do ZUS deklarację rozliczeniową ZUS DRA.

Jeśli chcesz być objęty dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, to wówczas musisz zgłosić się samodzielnie do wybranej placówki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zostaniesz wówczas potraktowany zarówno jako płatnik składek, jak i osoba ubezpieczona. Nie składasz jednak za siebie zgłoszenia jako płatnik składek na formularzu ZUS ZFA, ale powinieneś złożyć wniosek w sprawie objęcia cię ubezpieczeniami społecznymi na formularzu ZU ZUA, który w istocie jest „Zgłoszeniem do ubezpieczeń / zgłoszeniem zmiany danych osoby ubezpieczonej”. W składanym dokumencie wpisujesz takie same identyfikatory w polach:

• dane identyfikacyjne płatnika składek,
• dane identyfikacyjne osoby zgłaszanej do ubezpieczeń.

W polu „kod tytułu ubezpieczenia” jako osoba objęta dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym w ZUS ZUA musisz wpisać kod rozpoczynający się cyframi „19 00 xy”. Przy czym „x” oznacza ustalone lub nie prawo do emerytury lub renty. Wpisujesz tu cyfrę:

• 0 – dla osoby, która nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty;
• 1 – dla osoby, która ma ustalone prawo do emerytury;
• 2 – dla osoby, która ma ustalone prawo do renty.

Z kolei w polu „y” wpisujesz odpowiednią cyfrę dotyczącą stopnia niepełnosprawności:

• 0 – osoba nieposiadająca orzeczenia o niepełnosprawności,
• 1 – osoba, która ma orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności,
• 2 – osoba, która ma orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• 3 – osoba, która ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• 4 – osoba, która ma orzeczenie o niepełnosprawności wydawane osobom do 16 roku życia.

Do takiego druku również możesz dołączyć formularz ZUS ZZA, jeśli chcesz być objęty dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym.

Jak zadbać o własną emeryturę? Przeczytaj: Emerytura na własną rękę

Koszty związane z dobrowolnym ubezpieczeniem

Pozostaje jeszcze kwestia tego, ile kosztuje takie dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Wysokość składki na nie ulega zmianie co kwartał. Wszystko dlatego, że stanowi ona 9 proc. wartości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wraz z wypłatami z zysku. Natomiast kwota przeciętnego wynagrodzenia jest podawana do wiadomości publicznej przez GUS (Główny Urząd Statystyczny). Informację o jej wysokości możesz uzyskać bezpośrednio w oddziale NFZ-tu.

W II kwartale 2020 roku kwota przeciętnego wynagrodzenia, włącznie z wypłatami zysku z poprzedniego kwartału, wynosiła 5367,68 zł, wobec 5368,01 zł z I kw. 2020 roku. Dlatego w I kwartale składka na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne wynosiła 483,12 zł, a w II kwartale – 483,09 zł.

Twoim obowiązkiem w razie zawarcia umowy o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne będzie przekazywanie składki na to ubezpieczenie na właściwy rachunek bankowy ZUS najpóźniej do 15 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Osoby, które od dłuższego czasu były bez ubezpieczenia zdrowotnego poniosą dodatkowe koszty, których wysokość będzie uzależniona od długości przerwy w opłacaniu składki. Wartość dopłaty ustala się procentowo od dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa była dłuższa niż 3 miesiące i trwała nieprzerwanie:

• 20 proc. – przy przerwie powyżej 3 miesięcy do roku,
• 50 proc. – przy przerwie powyżej roku do 2 lat,
• 100 proc. – przy przerwie powyżej 2 lat do 5 lat,
• 150 proc. – przy przerwie powyżej 5 lat do 10 lat,
• 200 proc. – przy przerwie powyżej 10 lat.

Na twój wniosek przy ubieganiu się o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne skierowany do dyrektora NFZ-tu może on odstąpić od powyższej opłaty lub zdecydować o jej rozłożeniu na raty. W związku ze zgłoszeniem do ubezpieczenia członków rodziny nie będziesz jednak ponosił takich dodatkowych kosztów.

Sprawdź: Od czego zależy wysokość składki?

Jeśli chodzi o dobrowolne ubezpieczenie emerytalne, składka na nie będzie dla ciebie wyliczana od podstawy wymiaru, którą jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia. Za miesiąc, w którym zostaniesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek możesz zmniejszyć proporcjonalnie. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być także wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Składki na takie ubezpieczenia opłacasz w wysokości:

• 19,52 proc. podstawy wymiaru w przypadku składki na ubezpieczenie emerytalne,
• 8 proc. podstawy wymiaru w przypadku składki na ubezpieczenie rentowe.

Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe płacisz w terminie do 10 dnia następnego miesiąca po opłacanym miesiącu. Jeśli opłacasz składki tylko z tytułu własnych ubezpieczeń, musisz regularnie składać deklarację rozliczeniową ZUS DRA, a w deklaracji wykazujesz należne składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz wpisujesz w polu „Dane organizacyjne” 01 „Termin przysyłania deklaracji” cyfrę 2 – to termin przesyłania deklaracji i opłacania składek do 10 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.

Składki na dobrowolne ubezpieczenie społeczne opłacasz na swój numer rachunku składkowego (NRS), a informację o nim otrzymasz pocztą na wskazany przez ciebie adres. Możesz sprawdzić numer rachunku w wyszukiwarce NRS na stronie internetowej ZUS lub zgłosić się do każdej placówki ZUS. Numer NRS zawiera stały numer ZUS – 60000002026, a do niego jest dołączany twój indywidualny, unikatowy numer. Składki możesz opłacać w formie bezgotówkowej, poprzez obciążenie rachunku bankowego zleceniem stałym lub za pomocą przekazu pocztowego.

Zanim wybierzesz formę płatności, przeczytaj: Zlecenie stałe a polecenie zapłaty. Czym się różnią i ile kosztują?

Jeżeli zdecydujesz, że będziesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz przystąpisz też do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, będziesz opłacać składki w terminie do 15 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.