Z systemem bankowym masz do czynienia nie tylko wtedy, gdy zaciągasz kredyt gotówkowy czy hipoteczny. Aby jego funkcjonowanie było możliwe, konieczne jest istnienie szeregu instytucji. NBP, KNF, BFG – co kryje się za tymi skrótami?
Jak działa system bankowy? Instytucje stabilizujące system bankowy
Zanim poznasz odpowiedzieć na pytanie, jak działa system bankowy, warto się nieco cofnąć i zacząć od zupełnie innego pytania, mianowicie: co to jest system bankowy? To ogół instytucji bankowych oraz funkcjonujących w nich norm. W każdym państwie system też wygląda nieco inaczej, niemniej bazuje na jednym z dwóch modeli.
- Model anglosaski (angloamerykański) – oddziela bankowość depozytową od kredytowej i inwestycyjnej.
- Model niemiecko-japoński (kontynentalny) – spełnia ideę banku uniwersalnego, który scala funkcję depozytową, kredytową i inwestycyjną.
Co to dokładnie oznacza? W modelu anglosaskim banki mają ścisłą specjalizację. Wyróżnia się zatem banki inwestycyjne oraz banki depozytowo-kredytowe. Banki komercyjne pełnią wyłącznie funkcje płatnicze i rozliczeniowe, banki inwestycyjne zajmują się zaś transferowaniem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. W praktyce oznacza to, że banki inwestycyjne obracają papierami wartościowymi na zlecenie i rachunek klientów czy też funkcjonują jako niezależni dealerzy.
Wiesz już zapewne, że model bankowości w Polsce to model kontynentalny.
Struktura systemu bankowego w Polsce
System bankowy w Polsce jest dwuszczeblowy. Oznacza to, że jego strukturę tworzą banki komercyjne i bank centralny (Narodowy Bank Polski). Jaka dokładnie jest funkcja banku centralnego? To m.in. regulowanie podaży pieniądza w obiegu (czyli ilości gotówki na rynku), co pozwala oddziaływać na politykę kredytową banków komercyjnych. Istotna jest także funkcja stabilizacyjna, ponieważ zadaniem banku centralnego jest również nadzorowanie działalności banków komercyjnych, ale do tego jeszcze wrócimy.
Kluczem do zrozumienia tego, jak działa system bankowy w Polsce, jest fakt, że wszystkie jego elementy są ze sobą powiązane i powinny działać jak dobrze naoliwiona maszyna. Możemy wyróżnić trzy rodzaje instytucji, które są obecne w tym systemie:
- banki (wszystkie obecne na rynku np. uniwersalne, hipoteczne, spółdzielcze);
- instytucje nadzorujące i stabilizujące (Narodowy Bank Polski, Komisja Nadzoru Finansowego, Bankowy Fundusz Gwarancyjny);
- instytucje wspomagające (Krajowa Izba Rozliczeniowa, Związek Banków Polskich, Biuro Informacji Kredytowej).
Warto także wiedzieć, że System bankowy w Polsce działa na podstawie Ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. Prawo bankowe.
Banki i system bankowy w Polsce
Obecnie możesz korzystać z oferty około 30 podmiotów bankowych. Co prawda, można się zagubić w proponowanych przez wszystkich produktach, ale ich względnie duża liczba sprawia, że na rynku bankowym panuje konkurencja. Dzięki temu żadna instytucja nie może podnosić cen, jak jej się podoba, ponieważ wtedy klienci z pewnością przeniosą się do innego banku.
Wyróżnić można dwa rodzaje banków w Polsce: komercyjne i spółdzielcze. Te pierwsze działają na terenie całego kraju i najczęściej mają przynajmniej kilka oddziałów w jednej aglomeracji. Ponadto są to przedsiębiorstwa w formie spółki akcyjnej. Banki spółdzielcze to zaś spółdzielnie, które prowadzą działalność bankową i mają charakter lokalny.
Przy okazji: Zdolność kredytowa – co to jest i w jaki sposób bank ją ocenia?
Jakie instytucje nadzorują system bankowy w Polsce?
Jaka jest rola wspomnianych instytucji wspomagających w polskim systemie bankowym? Bank nie może udzielić kredytów z całości zgromadzonych depozytów. Musi odprowadzić rezerwę obowiązkową. Na tym etapie wkracza Narodowy Bank Polski, do którego banki komercyjne odprowadzają rezerwę. To zatem jedna z podstawowych funkcji NBP – pilnuje on, aby banki komercyjne były wypłacalne.
Złym policjantem jest tu jednak Komisja Nadzoru Finansowego, której zadaniem także jest zapewnienie prawidłowego działania systemu bankowego. Może więc wyciągnąć najcięższą broń i zakazać instytucji, która nie działa zgodnie z prawem, prowadzenia działalności na polskim rynku.
Może się zdarzyć, że KNF zadecyduje o zawieszeniu działalności banku. Co wówczas stanie się z Twoimi pieniędzmi? W takiej sytuacji pomoże Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Dostaniesz od niego zwrot wszystkich zdeponowanych środków, ale nie więcej niż 100 tys. euro.
Opracowanie: direct.money.pl
Przeczytaj też o Biurze Informacji Gospodarczej. Czym jest InfoMonitor i jak usunąć negatywny wpis z BIG?
Instytucje wspomagające system bankowy
Oprócz omówionych wcześniej instytucji, przez które pośrednio lub bezpośrednio przepływają Twoje pieniądze, potrzebne są także podmioty pomocnicze. Co się do nich zalicza? Jak się okazuje, jest ich całkiem sporo. Poniżej znajdziesz ich dokładny opis.
Razem można zrobić więcej, więc banki działające w naszym kraju stworzyły swoje zrzeszenie. Związek Banków Polskich jest pośrednikiem pomiędzy tymi instytucjami a władzami państwa. Uczestniczy w projektowaniu aktów prawnych, które dotyczą sektora bankowego, tworzy standardy rozwoju bankowości i prowadzi działania edukacyjne w tym obszarze.
Kiedy ostatnio przelewałeś pieniądze? Na pewno niedawno. W końcu musiałeś opłacić rachunki czy zwrócić znajomemu za prezent składkowy. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie Krajowa Izba Rozliczeniowa. Dzięki jej usługom możesz wykonywać transakcje w systemach: Elixir, Euro Elixir czy Express Elixir, z których korzystają wszystkie banki.
Więcej dowiesz się tu: Co to jest Elixir? Wszystko, co powinieneś wiedzieć
Jeżeli kiedykolwiek wnioskowałeś o kredyt, na pewno miałeś styczność z Biurem Informacji Kredytowej. W bazie BIK są przechowywane informacje dotyczące historii kredytowej klientów. Analitycy bankowi, zanim przyznają Ci kredyt, mogą w niej sprawdzić, czy terminowo spłacałeś poprzednie zobowiązania. Historia gromadzona jest przez określony czas. Na jej podstawie szacowane jest ryzyko przyznania Ci kredytu.
Powiązania między poszczególnymi instytucjami może są skomplikowane, ale tak naprawdę powinno Cię interesować tylko to, że dzięki takiej konstrukcji systemu bankowego Twoje pieniądze są bezpieczne. Powiedzenie masz to jak w banku ma więc w sobie sporo prawdy.
System bankowy w Polsce – podsumowanie
Znasz już podstawową charakterystykę systemu bankowego w Polsce. Jak zapewne zdążyłeś zauważyć, nie ma w nim mowy o parabankach, czyli instytucjach, których działalność skupia się w głównej mierze na udzielaniu chwilówek. Dlaczego? Parabanki są bowiem firmami prywatnymi i choć prowadzą działalność zbliżoną do banków, to bankami nie są. Nie podlegają także opisanym wyżej instytucjom.
Podsumowując – jaki jest system bankowy w Polsce? Opiera się on na modelu kontynentalnym i jest dwuszczeblowy. Samo funkcjonowanie systemu bankowego w Polsce jest możliwe dzięki znaczącej liczbie instytucji, które podzielić można na banki, instytucje nadzorujące i wspierające. Wszystko po to, aby zapewnić bezpieczeństwo środków, które gromadzisz na koncie bankowym. Wszelkie zmiany dotyczące działalności banków komercyjnych muszą zostać zawarte w nowelizacjach do Ustawy Prawo Bankowe.
Jak widzisz, choć system bankowy w Polsce wydaje się dość złożony i skomplikowany, to każda z instytucji w tym ogniwie ma ściśle określone role i funkcje. A Ty znasz już teraz większość z nich!
Na koniec być może zainteresuje Cię też: Dlaczego i za co płacimy podatki? Po co ciąży na nas obowiązek podatkowy?
0 Komentarze