Darowizny i spadki bez podatku. Jak to zrobić?

Podatek od spadku i darowizn jest dość wysoki, zwłaszcza po ostatnich zmianach w przepisach. Wiele osób na jego opłacenie musi więc nawet brać kredyty gotówkowe. Warto więc wiedzieć, jak nie płacić podatku od spadku i darowizn. Uniknięcie tej daniny jest bowiem możliwe, gdy otrzymujemy spadek lub darowiznę od członków rodziny. Od stopnia pokrewieństwa natomiast zależą nie tylko stawki podatku, ale przede wszystkim kwoty wolne od opodatkowania oraz zasady zwolnienia z obowiązku podatkowego.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn została dwukrotnie zmieniona w 2023 roku: najpierw 30 czerwca, a potem 1 lipca. Wprowadziło to spore zamieszanie, ponieważ zmiany dotyczyły głównie kwoty wolnej od podatku, a więc limitu, do którego można uniknąć opodatkowania.

W efekcie kwoty wolne od podatku wprowadzone 30 czerwca 2023 r. obowiązują wyłącznie wtedy, gdy obowiązek podatkowy powstał w tym dniu. Jeśli natomiast powstał po 30 czerwca 2023 r., przy rozliczeniu z fiskusem należy uwzględnić stawki wolne od podatku wprowadzone 1 lipca 2023 r. Właśnie te stawki obowiązują także w przypadku osób, które będą rozliczały podatek od spadku lub darowizny w 2025 roku.

Sprawdź >> Jak rozliczyć PIT online? Instrukcja krok po kroku

Zmiany w podatku od spadków i darowizn z 2023 roku

Zmiany w podatku od spadków i darowizn w 2023 roku były wprowadzone tak naprawdę trzykrotnie.

1) Poprzez ustawę z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Dz.U. poz. 803):

• od 30 czerwca 2023 r. zwiększono kwoty wolne od podatku dla I, II i III grupy podatkowej – ich waloryzacja była konieczna ze względu na inflację,
• wprowadzono limity zbiorcze, a więc kwoty wolne od podatku dla darowizn od wielu osób – miało to na celu głównie uregulowanie opodatkowania zbiórek pieniędzy w internecie, które są przecież formą darowizny.

2) Od 30 czerwca 2023 r. zaczęło obowiązywać również rozporządzenie ministra finansów z 28 czerwca 2023 r., które wprowadziło nową skalę podatkową.

3) W wyniku ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059), zwanej także pakietem Slim VAT 3, wprowadzono:

• nowe kwoty wolne od podatku – obowiązują one od 1 lipca 2023 r.;
• wycofano regulacje dotyczące zbiórek.

Od 1 lipca 2023 r. obowiązują zatem uregulowania wprowadzone rozporządzeniem ministra finansów z 28 czerwca 2023 r. (punkt 2) oraz ustawą z dnia 26 maja 2023 r. (punkt 3).

Jakie zmiany w podatku od spadków i darowizn?

Najważniejsze zmiany w podatku od spadku i darowizn w 2023 r. dotyczyły kwot wolnych od podatku. Jak już wiemy, ustawodawca kilkukrotnie w 2023 r. wprowadził zmiany w tym zakresie. To, na czym one polegały, przedstawiamy w poniższej tabeli.

Nowa skala podatkowa obowiązująca od 30 czerwca 2023 r. prezentuje się natomiast następująco:

Grupy podatkowe zwolnione z podatku od spadków i darowizn

Powyższa tabela pokazuje, że podatek od spadku i darowizn może być dość wysoki. Jak już jednak wiemy, otrzymanie spadku lub darowizny od członków rodziny zwykle zwalnia od takiej daniny. W zależności od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą (spadkodawcą) a obdarowanym (spadkobiercą) takie zwolnienie może być całkowite lub tylko do kwoty wolnej od podatku.

Oto, kto jest zwolniony z płacenia podatku od spadku i darowizn:

CAŁKOWICIE BEZ LIMITU KWOTOWEGO – członkowie grupy 0, czyli:

• małżonek,
• zstępni, czyli dzieci, wnuki, prawnuki,
• wstępni – rodzice, dziadkowie i pradziadkowie,
• rodzeństwo.
• ojczym i macocha.

UWAGA: za wstępnych uważa się także rodziców zastępczych, a za zstępnych ich przysposobione dzieci.

Powyższe osoby mogą uniknąć podatku całkowicie po spełnieniu dodatkowych warunków, które opiszemy w akapicie: Jak uniknąć podatku od spadków i darowizn.

 DO KWOTY WOLNEJ OD PODATKU – członkowie grupy I, II i III, czyli:

• grupa I – grupa 0 po niespełnieniu ustawowego warunku zwolnienia + synowa, zięć oraz teściowie,
• grupa II – zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie wnuków itp.,
• grupa III – pozostałe osoby, a więc głównie niespokrewnione.

Dowiedz się więcej: Komu należy się spadek? Ile trzeba za to zapłacić podatku?

Kwota wolna od podatku od spadku i darowizn 2025

Kwota wolna od podatku to inaczej wartość otrzymanych w wyniku spadku lub darowizny rzeczy i praw majątkowych (po odjęciu długów i ciężarów), która jest zwolniona z opodatkowania. Innymi słowy, jeśli otrzymasz spadek o wartości mieszczącej się w limicie kwoty wolnej, nie będziesz musiał od niego płacić podatku.

Kwota wolna od podatku zależy od grupy podatkowej, do której zalicza się nabywca spadku lub darowizny. Od 1 lipca 2023 r. obowiązują jej nowe stawki. Poniżej ponownie je wyszczególniamy, abyś wiedział, od jakiej kwoty płaci się podatek od spadku i darowizn w 2025 roku:

• dla I grupy podatkowej: 36 120 zł
• dla II grupy podatkowej: 27 090 zł
• dla III grupy podatkowej: 5 733 zł.

Pamiętaj, że do wyliczenia kwoty wolnej trzeba wziąć pod uwagę wszystko, co dostałeś od danej osoby w ciągu ostatnich 5 lat. Jeśli otrzymałeś przedmiot (np. auto lub mieszkanie), to musisz tutaj uwzględnić jego wartość rynkową.

Ile wynosi podatek od spadku i darowizn?

To, ile wynosi podatek od spadku i darowizn, zależy od wartości otrzymanego spadku lub darowizny, a także od tego, do której grupy podatkowej należy jego nabywca. Warto tu przypomnieć, że od 30 czerwca 2023 r. obowiązuje nowa skala podatkowa, według której oblicza się taki podatek.

Podatek od spadków i darowizn w I grupie podatkowej

Dla nabywcy z I grupy podatkowej podatek od spadku u darowizn wynosi:

• do wysokości kwoty wolnej 36 120 zł: 0% (brak podatku),
• od nadwyżki ponad kwotę wolną do 11 833 zł: 7%,
• od nadwyżki ponad kwotę wolną między 11 833 zł a 23 665 zł: podatek = 355 zł + 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
• od nadwyżki ponad kwotę wolną wynoszącą ponad 23 665 zł: podatek = 946,60 zł + 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Podatek od spadków i darowizn w II grupie podatkowej

Dla nabywcy z II grupy podatkowej podatek od spadku u darowizn wynosi:

• do wysokości kwoty wolnej 27 090 zł: 0% (brak podatku),
• od nadwyżki ponad kwotę wolną do 11 833 zł: 3%,
• od nadwyżki ponad kwotę wolną między 11 833 zł a 23 665 zł: podatek = 828,40 zł + 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł
• od nadwyżki ponad kwotę wolną wynoszącą ponad 23 665 zł: podatek = 1893,30 zł + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Podatek od spadków i darowizn w III grupie podatkowej

Dla nabywcy z I grupy podatkowej podatek od spadku u darowizn wynosi:

• do wysokości kwoty wolnej 5 733 zł: 0% (brak podatku),
• od nadwyżki ponad kwotę wolną do 11 833 zł: 12%,
• od nadwyżki ponad kwotę wolną między 11 833 zł a 23 665 zł: 1420 zł + 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
• od nadwyżki ponad kwotę wolną wynoszącą ponad 23 665 zł: 3313,20 zł + 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Jak uniknąć podatku od spadków i darowizn?

Podatku od spadków i darowizn uniknąć możesz wyłącznie wtedy, gdy otrzymasz lub odziedziczysz coś od najbliższych krewnych należących do 0 grupy podatkowej, czyli np. od rodziców lub dziadków. Wówczas taki spadek lub darowizna mogą być zwolnione z podatku bez względu na ich wartość, a więc bez uwzględniania kwoty wolnej.

Na zwolnienie z podatku możesz jednak liczyć dopiero po spełnieniu następujących warunków:

• jeśli w ciągu 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego zgłosisz do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 otrzymanie spadku lub darowizny,
• jeżeli w przypadku darowizny pieniężnej udokumentujesz jej otrzymanie dowodem przekazania na swój rachunek bankowy (w banku lub SKOK-u) lub przekazem pocztowym.

Powyższe warunki trzeba spełnić, jeśli spadek lub darowizna przekraczają 36 120 zł. Spadki i darowizny o niższej wartości są zwolnione od podatku automatycznie i nie wymagają zgłoszenia do US.

Podsumujmy zatem, kiedy płaci się podatek od spadku po rodzicach lub dziadkach:

• kiedy spadek przekracza wartość 36 120 zł,
• oraz jeśli nie dokona się opisanego wyżej zgłoszenia do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy.

W takim przypadku spadek należy rozliczyć na zasadach obowiązujących dla I grupy podatkowej.

Dowiedz się więcej: Jak obniżyć podatek dochodowy dla osób fizycznych?

Podatek od spadków i darowizn w praktyce

Poniżej przedstawiamy przykład, jak wyliczyć podatek od spadku w zależności od jego wartości oraz przynależności do danej grupy podatkowej.

1) Załóżmy, że otrzymałeś w spadku po bezdzietnej siostrze ojca w kwocie 50 000 zł. Jeśli jest to spadek po ciotce bezdzietnej, podatek należy rozliczyć według stawek dla II grupy podatkowej.

Kwota wolna od podatku w tym przypadku to 27 090 zł.

Podstawą opodatkowania będzie zatem: 50 000 zł - 27 090 zł = 22 910 zł

Podatek należy rozliczyć więc według stawki od nadwyżki ponad kwotę wolną między 11 833 zł a 23 665 zł, czyli do 828,40 zł dodać 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł.

Obliczenia będą więc następujące: 828,40 zł + 9% od 11 077 zł (22 910 zł - 11 833 zł) = 828,40 zł + 996,93 zł = 1 825,33 zł

Wynik: 1 825,33 zł będzie stanowił podatek do zapłaty.

2) Po śmierci rodziców otrzymałeś mieszkanie o wartości 650 000 zł. Postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku uprawomocniło się 1 lipca 2023 r. Dnia 20 grudnia 2023 roku dokonałeś zgłoszenia nabycia spadku do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2. Zmieściłeś się zatem w ustawowym terminie 6 miesięcy na dokonanie takiej formalności, czyli będziesz zwolniony całkowicie od podatku od spadku.

A jaki podatek od spadku po rodzicach musiałbyś zapłacić, gdybyś nie zgłosił spadku w ciągu 6 miesięcy? Wówczas urząd skarbowy podatek od spadku rozliczyłby według stawek dla I grupy podatkowej.

Kwota wolna od podatku w tym przypadku to 36 120 zł.

Podstawą opodatkowania będzie zatem: 650 000 zł - 36 120 zł = 613 880 zł

Podatek rozliczony byłby więc według stawki od nadwyżki ponad kwotę wolną ponad 23 665 zł. W tym celu do kwoty 946,60 zł dodaje się 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Obliczenia będą więc następujące: 946,60 zł + 7% od 590 215 zł (613 880 zł - 23 665 zł) = 946,60 zł + 41 315,05 zł = 42 261,65 zł

Wynik: 42 261,65 zł będzie stanowił podatek do zapłaty.

Niezgłoszona darowizna – konsekwencje

Niezgłoszona darowizna lub spadek do urzędu skarbowego w ustawowym terminie powoduje szereg negatywnych konsekwencji.

W przypadku grupy 0 skutkuje brakiem możliwości skorzystania z całkowitego zwolnienia z podatku i koniecznością rozliczenia go na zasadach ogólnych. Uważać na to powinny szczególnie osoby otrzymujące mieszkania od rodziców lub w spadku po dziadkach, bo jak pokazuje nasz przykład, taki błąd może słono kosztować. Przypomnijmy więc, jak uniknąć podatku od spadku mieszkania po rodzicach lub dziadkach – w tym celu wystarczy dokonać zgłoszenia spadku do urzędu skarbowego w ustawowym terminie.

Należy też pamiętać, że ukrycie przed urzędem skarbowym faktu otrzymania spadku lub darowizny może być potraktowane jako oszustwo podatkowe. Wówczas można być obciążonym sankcją finansową w postaci podwyższonego podatku, sięgającego nawet 20%.

Przeczytaj: Czy zasilenie konta dziecka to darowizna?

Dodatkowe źródła:

https://www.systim.pl/podatek-od-spadku-i-darowizn-w-2023-roku-zmiana-limitow-kwoty-wolnej

https://rachunkowosc.com.pl/nowosci-w-podatku-od-spadkow-i-darowizn

https://ksiegowosc.infor.pl/podatki/podatki-osobiste/spadki-darowizny.html

https://www.podatki.gov.pl/pcc-sd/abc-sd/ulgi-i-zwolnienia-sd/zwolnienie-dla-najblizszej-rodziny-sd/