Co to jest dom maklerski?

Inwestowanie na giełdzie jest sposobem na to, by wypracować ponadprzeciętne zyski. Jednocześnie działający na takich zasadach, musi mieć świadomość, że ponosi przy tym wysokie ryzyko straty części lub całości posiadanego kapitału. Wejście na giełdę wymaga z kolei nawiązania przez inwestora – czy to prywatnego, czy indywidualnego – kontaktu z domem maklerskim, za którego pośrednictwem można dokonywać inwestycji, m.in. w akcje spółek giełdowych. Sprawdź zatem, co to jest dom maklerski i jak początkujący powinni wybierać taką firmę, by w komfortowych warunkach rozpocząć przygodę z inwestowaniem giełdowym.

Dom maklerski – definicja

Z pewnością nieraz słyszałeś w telewizji czy w filmach pełnometrażowych o inwestowaniu giełdowym i w tym kontekście o działalności domu maklerskiego. Co to jest dom maklerski? Definicja takiej instytucji finansowej wskazuje, że jest to podmiot posiadający zezwolenie organu nadzoru na wykonywanie określonych czynności, które włącza się do działalności maklerskiej. Za jej pośrednictwem klienci mogą inwestować na giełdzie. W efekcie dom maklerski pośredniczy w obrocie papierami wartościowymi na odpowiednich rynkach. Najczęściej jest on powiązany z bankiem finansowo, dlatego wiele czołowych instytucji bankowych w Polsce ma swój dom maklerski.

W Polsce dom maklerski może zostać utworzony tylko w zdefiniowanych formach prawnych, takich jak:

Spółka akcyjna – z jednym akcjonariuszem będącym osobą prawną.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) – z jednym udziałowcem będącym osobą prawną.
Spółka komandytowo-akcyjna, w której komplementariuszami mogą być tylko osoby mające prawo wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego. Musi być ich co najmniej dwóch.
Spółka jawna, gdzie wspólnikami są tylko osoby mające prawo do wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego. Musi być ich co najmniej dwóch.
Spółka komandytowa, w której komplementariuszami są wyłącznie osoby mające prawo wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego. Musi być ich co najmniej dwóch.
Spółka partnerska, w której partnerami (wspólnikami) będą wyłącznie osoby mające prawo wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego. Musi być ich co najmniej dwóch.

Na podstawie takiej definicji możesz wysnuć słuszny wniosek, że domy maklerskie tworzą i zatrudniają maklerów, którzy są upoważnieni przez daną instytucję do dokonywania transakcji na giełdzie.

Jak działa dom maklerski?

Podstawą działalności domów maklerskich jest zezwolenie wydawane przez Komisję Nadzoru Finansowego. Firma wykonuje wyłącznie te czynności, które zostały określone w takim dokumencie, tj. umożliwia klientom założenie rachunku inwestycyjnego, na którym gromadzone są i archiwizowane informacje o posiadanym kapitale oraz papierach wartościowych. Klient za pośrednictwem maklera czy doradcy pracującego dla domu maklerskiego może dokonywać zleceń transakcji kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych na giełdzie, które dom maklerski w swoim imieniu, ale na rzecz klienta, wykona.

Maklerzy zatrudnieni przez dom maklerski upoważnieni są przez niego do dokonywania transakcji na giełdzie. Sam dom maklerski może w toku swojej działalności maklerskiej:

oferować papiery wartościowe na rynku pierwotnym;
przeprowadzać transakcje kupna lub sprzedaży papierów wartościowych na cudzy rachunek i w cudzym imieniu, na zlecenie inwestorów współpracujących z domem maklerskim;
świadczyć usługi brokerskie, które polegają na przeprowadzaniu transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych na własny rachunek;
doradzać pod kątem inwestycyjnym;
zarządzać portfelem papierów wartościowych na zlecenie inwestora;
pośredniczyć w obrocie papierami wartościowymi na rynkach zagranicznych;
prowadzić rachunki inwestycyjne dla swoich klientów – inwestorów.

Domy maklerskie ponadto mogą podejmować działania mające na celu animację rynku, czyli upłynnianie go.

Działalność maklerska prowadzona jest za pośrednictwem maklerów i doradców inwestycyjnych, którzy legitymują się licencją na wykonywanie czynnie zawodu. Taką licencję wydaje obecnie Komisja Nadzoru Finansowego, a do 2006 roku takie kompetencje miała Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, w skrócie KPWiG. Posiadanie licencji oznacza, że makler jest wpisany na listę maklerów papierów wartościowych przez KNF.

Zarówno maklera, jak i doradcę inwestycyjnego w toku wykonywania jego pracy obowiązują pewne zasady etyczne, m.in.:

tajemnica zawodowa,
rzetelne informowanie klientów,
uczciwe i staranne działania, dla których podstawą jest zawsze interes zleceniodawcy.

W domach maklerskich mogą być zatrudniani zawodowi maklerzy, którzy zajmują się pośrednictwem przy przyjmowaniu zleceń kupna i sprzedaży walorów od klientów.

Nie każda osoba będzie miała szansę na to, by zajmować takie stanowisko. Kandydat do takiej profesji powinien mieć nieposzlakowaną opinię i zasługiwać na społeczne zaufanie, być uczciwy i korzystać z pełni praw publicznych.

Domy maklerskie w Polsce

W Rzeczypospolitej Polskiej istnieje Izba Domów Maklerskich zajmująca się zrzeszaniem domów i biur maklerskich w Polsce. To organizacja, która ma reprezentować i chronić wspólne interesy jej członków, a do jej obowiązków należy w szczególności określanie i kodyfikacja zasad uczciwego obrotu papierami wartościowymi oraz przyjętych w obrocie zwyczajów.

Ile jest domów maklerskich w Polsce? Zgodnie z danymi z września 2020 roku wśród całkowitej liczby 45 firm inwestycyjnych prowadzących działalność maklerską w naszym kraju 9 z nich to banki prowadzące działalność maklerską, a pozostałe 36 podmiotów to niezależne domy maklerskie.

Wśród banków prowadzących działalność domów maklerskich wymienić należy:

mBank S.A. Biuro Maklerskie,
BM Pekao,
BM PKO BP,
ING Bank Śląski S.A. Biuro Maklerskie,
Santander Biuro Maklerskie,
Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska,
BM Alior Bank S.A.,
Biuro Maklerskie BNP Paribas Bank Polska S.A.,
Millennium Dom Maklerski S.A.

Warto wiedzieć, że na koniec maja 2020 roku w Polsce było 1 308 655 otwartych rachunków maklerskich, jak podawał Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. W czołowej stawce domów maklerskich, które mają najwięcej klientów, znajdowały się mBank Dom Maklerski, Dom Maklerski Pekao BP, BM PKO BP, Dom maklerski ING czy dom maklerski Santander.

Dom maklerski a przepisy prawne

Podstawą prawną funkcjonowania domów maklerskich w Polsce jest Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 89). Określa ona zasady, tryb i warunki podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie obrotu instrumentami finansowymi, prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w tym obrocie oraz wykonywanie nadzoru w tym zakresie. W art. 3 ust. 33 wskazano, że firma inwestycyjna to dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską, zagraniczna firma inwestycyjna prowadząca taką działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zagraniczna osoba prawna z siedzibą na terytorium państwa innego niż państwo członkowskie, prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność maklerską.

Ponadto z założeniem działalności maklerskiej, czyli domu maklerskiego, który będzie trudnił się jej wykonywaniem na co dzień, wiąże się obowiązek pozyskania i posiadania przez cały czas koncesji wydawanej w Polsce przez Komisję Nadzoru Finansowego. Koncesja jest przyznawana tylko zagranicznym i krajowym funduszom inwestycyjnym.

Działalność maklerska znajduje się w obszarze kompetencyjnym podmiotów inwestycyjnych, co zastrzeżone jest na mocy licencji i uniemożliwia podejmowanie podobnej działalności innym podmiotom. Tzw. czynności poboczne mogą być jednak wykonywane również przez podmioty giełdowe i pozagiełdowe.

Aby założyć dom maklerski, trzeba dysponować udokumentowanym kapitałem, który nie może pochodzić z pożyczek lub z kredytów. W zależności od zakresu działalności domu maklerskiego kapitał założycielski musi stanowić równowartość w złotych 50 tys., 125 tys. lub 730 tys. euro. Ustawa obowiązująca w Polsce wymaga od domów maklerskich zatrudnienia na podstawie umów o pracę odpowiedniej liczby pracowników, tj. maklerów papierów wartościowych posiadających odpowiednie kompetencje zawodowe i/lub doradców inwestycyjnych. Określa także warunki, które muszą spełniać członkowie zarządu i rady nadzorczej domu maklerskiego. Wskazuje też tryb powoływania prezesa zarządu takiej spółki.

Zgodnie z prawem każdy dom maklerski w naszym kraju musi być członkiem systemu rekompensat, który prowadzony jest przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Wszystko dlatego, że depozyt ten zapewnia wypłatę środków pieniężnych oraz rekompensuje wartość utraconych instrumentów w przypadku niewypłacalności biura maklerskiego – do określonych ustawowo limitów. System rekompensat zabezpiecza wypłatę środków inwestorów, pomniejszonych o należności domu maklerskiego od inwestora z tytułu świadczonych usług, według stanu kwotowego z dnia zaistnienia konkretnej sytuacji, do wysokości równowartości w złotych 3 000 euro – w 100 proc. wartości środków objętych systemem rekompensat oraz 90 proc. nadwyżki ponad tę kwotę. W każdym przypadku górnym limitem systemu rekompensat jest równowartość w złotych 22 000 euro.

Rekompensaty uruchamiane są w jednym z trzech przypadków:

ogłoszenia upadłości lub otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego domu maklerskiego,
prawomocnego oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na to, że majątek domu maklerskiego nie jest wystarczający na pokrycie kosztów postępowania,
uznania przez Komisję, że dom maklerski nie jest w stanie z uwagi na zaistniałą sytuacją finansową wypełnić złożonych w jego ręce obowiązków wynikających z roszczeń inwestorów i nie będzie możliwe ich zrealizowanie w najbliższej przyszłości.

Jak wybrać odpowiedni dom maklerski?

W wielu przypadkach inwestorzy zakładający konta inwestycyjne w domach i biurach maklerskich tak naprawdę nie mają zielonego pojęcia, czym kierować się przy wyborze takiego rachunku oraz jaki dom maklerski wybrać, by spełnił ich oczekiwania. Zanim ty sam zdecydujesz się, który dom maklerski wybrać, zdobądź informacje na ten temat i bądź świadomym inwestorem.

Abyś mógł rozpocząć inwestycje na giełdzie, musisz otworzyć rachunek maklerski, do tego potrzebne jest zaś wybranie domu maklerskiego. Istnieje przy tym szereg czynników, jakie powinieneś brać pod uwagę przy podejmowaniu takiej decyzji. Częstą praktyką u początkujących inwestorów jest otwarcie takiego rachunku w banku, z którym już współpracują. Możesz to zrobić i ty – to prosty i wygodny sposób na założenie rachunku inwestycyjnego i rozpoczęcie inwestowania.

Istnieje jednak całe grono domów maklerskich, z których ofert możesz skorzystać. Przy wyborze kieruj się między innymi takimi czynnikami jak:

wysokość opłat za prowadzenie rachunku;
wysokość opłat za udostępniane narzędzia i programy, informacje oraz dostęp do najnowocześniejszych pakietów danych w czasie rzeczywistym;
sposób kontaktu z maklerem – opiekunem klienta;
czas realizacji zleceń;
niezawodność platformy, na której realizowane są transakcje.

Biorąc pod uwagę wszystkie te informacje, będziesz w stanie dopasować rachunek maklerski do twojego poziomu akceptacji ryzyka, profilu inwestycyjnego oraz prezentowanych w danym czasie możliwości finansowych.

Każdy nowy klient powinien określić, jaki ma poziom akceptowalnego ryzyka inwestycyjnego i przekazać go swojemu indywidualnemu opiekunowi, który wyznaczany jest przez dom maklerski. Nie musisz sam określać procentowo czy liczbowo takiego ryzyka, wystarczy, że wypełnisz odpowiednią ankietę, która pozwoli określić, czy jesteś gotowy podczas inwestycji w papiery wartościowe bardzo ryzykować, czy jednak masz podejście bardziej zachowawcze. To bardzo ważna procedura, która pozwoli wybrać dla ciebie strategie inwestycyjne. Dom maklerski zaproponuje ci strategię dostosowaną do poziomu twojej awersji do ryzyka. Pokaże, na jakich instrumentach finansowych będziesz mógł zarabiać i które warto włączyć do portfela inwestycyjnego. Instrumenty te, takie jak akcje, surowce czy obligacje, różnią się pomiędzy sobą pod wieloma względami, ale najważniejszy z nich to poziom zapewnianego bezpieczeństwa inwestycyjnego oraz potencjalne, możliwe do wypracowania zyski.