Jak działa giełda? Jakie są rodzaje giełd i w co możemy na nich inwestować?

Oszczędności można trzymać na lokacie bankowej, jednak jeśli jej oprocentowanie jest niskie, warto rozejrzeć się za innymi sposobami pomnożenia kapitału. Najpopularniejszym na to sposobem jest ulokowanie środków w instrumenty finansowe na giełdzie, np. akcje. Takie inwestycje są jednak dość ryzykowne, ponieważ mogą przynieść zarówno spektakularne zyski, jak też dotkliwe straty finansowe.

Każdy początkujący inwestor powinien zatem najpierw zdobyć odpowiednią wiedzę na temat funkcjonowania rynku papierów wartościowych. Naukę najlepiej zacząć do podstaw, czyli dowiedzieć się, co to jest giełda i jak działa inwestowanie na giełdzie.

Co to jest giełda? Jaki jest sposób jej funkcjonowania?

W najprostszym ujęciu jest to miejsce, w którym spotykają się osoby chcące kupić lub sprzedać określone dobra. W wyniku dokonywanych przez nich transakcji kupna i sprzedaży określana jest cena rynkowa tych dóbr, a więc zależy ona głównie od popytu i podaży.

Jest to bardzo istotna kwestia dla zrozumienia, na czym polega giełda, ponieważ poprzez aktywność kupujących i sprzedających dochodzi na niej do nieustannej zmiany cen dóbr i właśnie na tych zmianach można zarobić lub stracić.

W dawnych czasach na giełdach handlowano głównie towarami, jednak dzisiaj przedmiotem obrotu giełdowego są najczęściej instrumenty finansowe i papiery wartościowe, dlatego mówiąc o giełdzie, zwykle mamy na myśli giełdę papierów wartościowych.

Z tego też względu obstawianie na giełdzie oraz zawieranie na niej transakcji może dokonywać się w sposób zdalny np. za pośrednictwem internetu lub telefonu. Oznacza to, że możesz inwestować na giełdzie (zlecać zakup lub sprzedaż danych instrumentów), siedząc wygodnie w domowym fotelu, bez konieczności odwiedzania np. gmachu warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych.

Wiesz już mniej więcej, jak funkcjonuje giełda. Za chwilę dowiesz się, jakie są jej rodzaje, a także jak działa inwestowanie na giełdzie i jak działają akcje, czyli najpopularniejsze papiery wartościowe, jakimi się na niej handluje.

Jakie wyróżniamy rodzaje giełdy? Czym się między sobą różnią?

W ogólnym ujęciu każda giełda działa podobnie, jednak występują jej różne rodzaje – giełda może mieć bowiem różny zasięg terytorialny czy specjalizować się w obrocie określonych dóbr. Poniżej wyjaśniamy, jakie są giełdy, czyli przedstawiamy ich podstawową klasyfikację pod względem różnych kryteriów ich podziału.

Rodzaje giełd ze względu na przedmiot obrotu:

• towarowe – w Polsce na giełdzie towarowej handluje się głównie energią elektryczną, gazem ziemnym oraz prawami majątkowymi;
• usług – przykładem może być giełda transportowa;
• giełdy pieniężne – dokonuje się na nich np. handel walutami;
• giełdy papierów wartościowych.

Rodzaje giełd ze względu na zasięg terytorialny:

• lokalne,
• krajowe,
• międzynarodowe.

Rodzaje giełd ze względu na sposób prowadzenia handlu:

• parkietowe – transakcje na nich są zawierane bezpośrednio przez przedstawicieli inwestorów za pomocą głosu,
• elektroniczne – transakcje na nich są zawierane w sposób zdalny w systemie komputerowym.

Warto też wiedzieć, jakie są największe giełdy na świecie, na których obraca się papierami wartościowymi. Należą do nich:

• giełda nowojorska – New York Stock Exchange,
• giełda londyńska – The International Stock Exchange London,
• giełda tokijska – Tokyo Stock Exchange.

W Polsce funkcjonuje jedna Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW), która jest największą tego typu giełdą w Europie Środkowo-Wschodniej.

W co możemy inwestować na giełdzie? Jakimi instrumentami możemy obracać?

Giełda papierów wartościowych umożliwia inwestowanie w różne instrumenty finansowe. Do najważniejszych z nich należą wymienione poniżej.

Akcje

Akcje są najważniejszymi papierami wartościowymi, jakimi się obraca na giełdzie. Kupując akcje danej spółki, inwestor staje się jej akcjonariuszem, a więc współudziałowcem. Dają mu one szereg praw np. prawo do dywidendy czy uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Każda akcja posiada swoją wartość nominalną, która obliczana jest poprzez podzielenie wartości majątku spółki przez liczbę emitowanych akcji. Akcje można zatem kupić po cenie nominalnej w momencie ich emisji lub po cenie rynkowej na giełdzie, gdzie zależy ona od aktualnego kursu.

Czy wiesz? Co to jest PDA? Sprawdź, co musisz wiedzieć!

Instrumenty pochodne

To instrumenty finansowe, których wartość zależy od innego instrumentu bazowego, np. akcji, indeksu giełdowego, waluty lub towaru. Zaliczamy do nich przede wszystkim kontrakty terminowe futures oraz opcje obracane głównie w celach spekulacyjnych, ale także traktuje jako sposób zabezpieczenia przez ryzykiem zmiany ceny instrumentu bazowego.

Kontrakt terminowy jest to zobowiązanie dwóch stron do zrealizowania transakcji kupna-sprzedaży pewnej ilości instrumentu podstawowego po określonej cenie w ustalonym terminie. Z kolei opcja zapewnia inwestorowi jednostronne prawo zakupu lub sprzedaży określonej ilości instrumentu podstawowego po ustalonej cenie w określonym terminie.

Polecamy w tym temacie: Jak działa Forex? Jak inwestować na nim w waluty?

Certyfikaty inwestycyjne

Certyfikaty inwestycyjne to papiery wartościowe, które są emitowane przez fundusze inwestycyjne – zamknięte, specjalistyczne zamknięte lub mieszane. Są one niepodzielne i reprezentują jednakowe prawa majątkowe. Są też notowane na giełdzie, a więc podlegają codziennej wycenie rynkowej na sesjach giełdowych.

ETF-y

ETF (ang. Exchange Traded Fund) to fundusz inwestycyjny notowany na giełdzie. ETF-y charakteryzują się dużą płynnością i najczęściej odzwierciedlają zachowanie indeksu giełdowego – na przykład na GPW notowane są m.in. ETFy na indeksy WIG20, DAX oraz SP500.

Jak funkcjonuje giełda papierów wartościowych? Można na niej kupować lub sprzedawać powyższe instrumenty finansowe. Pojawia się jednak pytanie: po co? Po co jest giełda? Przede wszystkim jako ważny element rynku finansowego zapewnia ona możliwość inwestowania kapitału oraz jego pomnażania. Jeśli kupisz akcje po niższym kursie, a sprzedaż je po kursie wyższym, różnica będzie stanowiła dla Ciebie zysk.

To ważne! ETF-y a klasyczne fundusze inwestycyjne. Która inwestycja jest bardziej opłacalna?

Jednak giełda nie służy jedynie do zarabiania pieniędzy. Pełni ona również niezwykle ważną funkcję w gospodarce, ponieważ umożliwia przedsiębiorstwom pozyskiwać kapitał na rozwój działalności poprzez emisję i sprzedaż swoich akcji. Bez takiej możliwości wiele firm ze względu na brak środków finansowych w ogóle by nie powstało, a inne nie mogłyby np. opracowywać innowacyjnych technologii lub udoskonalać swoje produkty i usługi.

Polecamy także: Inwestycja 50 tysięcy. Jak i w co zainwestować 50 tys. zł?

Skąd biorą się ceny akcji i innych instrumentów finansowych?

Jeśli chcesz zacząć inwestować na giełdzie papierów wartościowych, musisz wiedzieć, jak kupować akcje i rozumieć, od czego zależy ich cena, czyli inaczej kurs. Może on bowiem podlegać silnym wahaniom, co będzie skutkować tym, że na kupionych akcjach albo sporo zyskasz, albo stracisz.

Od czego zależy cena akcji? Tak naprawdę wpływ ma wiele czynników, a do najważniejszych z nich należą:

• popyt i podaż – jeśli w danym momencie więcej inwestorów chce sprzedać akcje niż je kupić, kurs akcji będzie spadać;
• wyniki finansowe spółki – jeśli np. jej zyski okażą się wyższe od przewidywanych, kurs akcji może wzrosnąć;
• działalność spółki – przykładowo, jeśli spółka ogłasza nowe inwestycje, jej akcje mogą wzrastać;
• dane makroekonomiczne – na wahania kursów wpływają ogłaszane wskaźniki gospodarcze, które decydują o nastroju inwestorów.

Kupowane na giełdzie akcje mogą podlegać dużym wahaniom cenowym, ponieważ o ich kursie często decydują emocje inwestorów. Z tego względu inwestycje w te papiery wartościowe uznawane są za dość ryzykowne. W każdej chwili można bowiem na nich sporo zarobić, ale też równie dużo stracić.

Inwestor musi zatem trzymać cały czas rękę na pulsie i obserwować, co się dzieje na giełdzie oraz śledzić aktualną sytuację na rynku i w danej spółce. W przewidywaniu kursu akcji oraz innych instrumentów finansowych pomagają analizy techniczne i fundamentalne. Jeśli planujesz inwestowanie na giełdzie, warto poznać zasady ich przeprowadzania.

Podstawową zasadę obrotu akcjami ilustruje poniższa grafika.

Czym są i kiedy pomocne są indeksy giełdowe?

Na giełdzie notowane są także tzw. indeksy giełdowe. Są to specjalne wskaźniki, które reprezentują zmiany cen (kursów) określonej grupy aktywów. Najczęściej tworzone są indeksy akcji oraz indeksy towarowe.

Niemal każda giełda papierów wartościowych tworzy takie indeksy dla notowanych przez siebie spółek. Mogą one uwzględniać akcje wszystkich spółek, jak również tylko tych wybranych np. o podobnej wielkości lub reprezentujących tę samą branżę.

W jakim celu zostały stworzone indeksy giełdowe? Śledzenie ich notowań ułatwia ocenę danego rynku finansowego lub jego segmentu, a także obrania odpowiedniej strategii inwestycyjnej. Indeksy giełdowe, światowe i krajowe, są także instrumentem bazowym dla innych instrumentów finansowych np. ETF-ów czy kontraktów CDF.

Najważniejsze indeksy giełdowe na świecie to:

• amerykańskie: Dow Jones i Nasdaq 100,
• niemiecki DAX 30,
• francuski CAC 40,
• brytyjski FTSE 100,
• hiszpański IBEX 35,
• japoński Nikkei 225,
• globalny S&P Global 100 (obejmuje 100 największych spółek świata).

W Polsce również mamy indeksy giełdowe – na GPW największe znaczenie mają główne indeksy giełdowe, czyli:

• WIG20 – reprezentuje on wartość portfela akcji 20 największych i najbardziej płynnych spółek,
• WIG30 – tworzy go portfel akcji 30 największych i najbardziej płynnych spółek.

Oprócz tego mamy indeksy małych i średnich spółek (WIG80 i mWIG40), a także całą listę indeksów giełdowych sektorowych utworzonych np. dla banków czy firm energetycznych.

W jaki sposób można inwestować na giełdzie? O horyzontach inwestycyjnych i wybieranych instrumentach

Na pewno zastanawiasz się, ile można zarobić na giełdzie. Wszystko zależy od tego, jaką obierzesz strategię. Pamiętaj bowiem, że na handlu giełdowym możesz zarówno zyskać, jak i stracić, dlatego bezpieczne inwestowanie na giełdzie wymaga podjęcia wielu ważnych decyzji. Być może najistotniejszym elementem jest to dobrze dobrany portfel inwestycyjny, czyli inwestycja w odpowiednie instrumenty finansowe.

W co inwestować na giełdzie? Najpierw określ horyzont inwestycyjny, ponieważ ma on duży wpływ na dobór portfela. Czym jest horyzont inwestycyjny? Jest to inaczej czas inwestycji (a więc czas zamrożenia kapitału w danym instrumencie finansowym) i może być on:

• krótkoterminowy – trwa on zwykle 1 rok,
• średnioterminowy – od 1 roku do 5 lat,
• długoterminowy – powyżej 5 lat.

Podstawowa zasada jest taka, że im krótszy jest horyzont, tym inwestycja wiąże się z większym ryzykiem. Z tego względu, wybierając krótki czas inwestycji, najlepiej skupić się na mniej zmiennych aktywach np. funduszach inwestycyjnych z niskim profilem ryzyka lub akcjach spółek o niskiej zmienności. Bardziej zmienne, także i ryzykowne instrumenty np. ETF-y, lepiej kupować z myślą o długoterminowym inwestowaniu.

Budowa portfela jest trudna, dlatego najpierw warto zastanowić się, jakie ma się cele inwestycyjne – czy ważniejszy jest szybki, czy pewny zysk, a także jakie ryzyko można podjąć, czyli z jak dużą stratą można będzie się pogodzić.

Okresy hossy i bessy na giełdzie. Jakie są strategie inwestycyjne względem nich?

Na pewno słyszałeś, że na giełdzie może panować hossa lub bessa. Czym różni się hossa od bessy i jak inwestować podczas tych odmiennych zjawisk na giełdzie?

Zacznijmy od tego, czym jest hossa – to stan, kiedy na giełdzie utrzymuje się długo wzrost kursów akcji. Najczęściej hossa trwa od kilkunastu miesięcy do nawet kilku lat. Jej przeciwieństwem jest bessa, czyli długotrwale utrzymujący się spadek akcji na giełdzie. Nietrudno się domyślić, co zwiastuje hossa i bessa dla gospodarki – najczęściej ta pierwsza oznacza poprawę sytuacji gospodarczej kraju, a ta druga zapowiada kryzys.

Jak inwestować, kiedy na giełdzie jest hossa? Najlepiej kupować akcje na początku hossy, by sprzedać je z zyskiem na koniec tego okresu. Należy jednak uważnie śledzić rynek, ponieważ każda hossa kiedyś się kończy i po niej przychodzi bessa.

Jak kupować akcje, gdy jest bessa? Należy być bardzo ostrożnym, ponieważ w czasie bessy maleje liczba inwestorów, a także pojawiają się etapy paniki, które potęgują skalę sprzedaży akcji i spadek ich kursów. Łatwo więc stracić pieniądze. Najlepszym momentem na zakup akcji jest końcowy etap bessy – wówczas zbliżająca się hossa może przynieść spore zyski.

Czy każdy może inwestować na giełdzie? Jak uzyskać dostęp do dowolnej giełdy?

Jeśli szukasz pomysłu, w co warto zainwestować, zwłaszcza przy dużej inflacji, spróbuj swoich sił na parkiecie giełdowym. Jednym z najważniejszych powodów, dlaczego warto grać na giełdzie, jest szansa na wypracowanie sporego zysku z posiadanego kapitału, na jaki próżno liczyć np. z lokaty bankowej.

Jednak czy każdy może inwestować na giełdzie? Tak, możesz to robić także Ty, o ile jesteś osobą pełnoletnią i założysz konto inwestycyjne w biurze maklerskim. Najlepiej wybierz takie, które udostępni Ci platformę transakcyjną do składania zleceń i inwestowania przez internet. Pamiętaj jednak, że choć nikt w biurze maklerskim nie będzie Cię pytał o wiedzę finansową, warto ją zdobyć na własną rękę, aby podejmować właściwe decyzje inwestycyjne.

Na pewno zastanawiasz się, od jakiej kwoty można zacząć grać na giełdzie. Nie ma określonej minimalnej kwoty inwestycji, ponieważ w wielu biurach maklerskich wystarczy mieć zaledwie kilkaset złotych. Inwestowanie małych kwot jest dobrym sposobem nauczenia się gry na giełdzie.

Jeśli jednak zależy Ci na wypracowaniu większego zysku, postaraj się poświęcić na inwestycje co najmniej kilka tysięcy złotych. Większa kwota pozwoli Ci na dywersyfikację portfela, a więc zbudowanie go z instrumentów o różnym stopniu ryzyka.