Być może zgromadziłeś spore oszczędności i chciałbyś je pomnożyć? Umożliwią Ci to nie tylko atrakcyjne lokaty bankowe, ale także inwestycje w instrumenty finansowe. Zanim jednak zaczniesz kupować akcje spółek, dowiedz się, co to jest Giełda Papierów Wartościowych i jakie musisz spełnić warunki, by móc uczestniczyć w toczącym się na niej handlu.
Co to jest Giełda Papierów Wartościowych? Kiedy powstało GPW?
W ogólnym znaczeniu giełda jest miejscem handlu, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający określone dobra. W zależności od rodzaju tych dóbr wyróżniamy różne rodzaje giełdy, np. towarową, instrumentów pieniężnych (np. walutową), usług (np. transportową) oraz właśnie papierów wartościowych.
Łatwo więc wyjaśnić, czym jest giełda papierów wartościowych, gdyż definicja jej mówi, że jest to miejsce obrotu instrumentami finansowymi takimi jak akcje, obligacje czy kontrakty terminowe. Takie giełdy papierów wartościowych funkcjonują w wielu krajach, a do największych z nich zalicza się m.in. giełdę nowojorską (New York Stock Exchange, w skrócie NYSE), londyńską (London Stock Exchange, LSE) oraz tokijską (Tokyo Stock Exchange).
W Polsce funkcjonuje jedna taka giełda, a jej oficjalna nazwa brzmi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. – w skrócie GPW. Spółka ta została utworzona przez Skarb Państwa w 1991 r. Od 2010 roku ma charakter spółki publicznej, a jej akcje dopuszczone są także do obrotu.
Czy wiesz?
Tak naprawdę historia GPW nie zaczęła się 30 lat temu. Na pytanie, kiedy powstała giełda papierów wartościowych w Polsce, należałoby bowiem odpowiedzieć, że w 1817 roku. Wówczas utworzono pierwszą giełdę w Warszawie – nosiła ona nazwę Giełdy Kupieckiej i mieściła się w Pałacu Saskim. Działała aż do 1939 r., czyli do wybuchu II wojny światowej. Po wojnie niestety działalność nie została wznowiona, ponieważ w modelu gospodarczym PRL nie uznawano rozwiązań wolnorynkowych, nie dopuszczano także możliwości handlu instrumentami finansowymi.
Obecna GPW w Warszawie jest największą giełdą w Europie Środkowo-Wschodniej. Obsługuje 3 rynki (Rynek Główny, NewConnect i Catalyst), na których notowanych jest około 3000 instrumentów finansowych.
W jaki sposób funkcjonuje Giełda Papierów Wartościowych?
Na pewno zastanawiasz się, jak działa giełda papierów wartościowych w Warszawie i w jakiej formie jest zorganizowana. Zacznijmy od tego, z czego składa się Giełda Papierów Wartościowych. Tak jak wspomnieliśmy wyżej, funkcjonują na niej trzy rynki:
- rynek podstawowy – notowane są na nim akcje największych spółek,
- rynek NewConnect – odbywa się na nim handel akcjami mniejszych i średnich spółek o wysokim potencjale wzrostu, głównie reprezentujących nowe technologie,
- rynek Catalyst – jest to rynek papierów dłużnych takich jak obligacje (skarbowe, korporacyjne i komunalne) czy listy zastawne.
A jak działa giełda? Już wiesz, że odbywa się na niej handel instrumentami finansowymi np. akcjami. Jest to obrót niematerialny, ponieważ papiery te nie mają fizycznej, papierowej postaci, lecz formę zapisu elektronicznego w systemie komputerowym Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.
Takie papiery można kupować albo sprzedawać i odbywa się to także w sposób elektroniczny. Nie trzeba zatem być obecnym w gmachu GPW w Warszawie, by dokonać transakcji. Wystarczy złożyć zlecenie kupna lub sprzedaży danego instrumentu za pośrednictwem komputera lub telefonicznie.
Lista instrumentów finansowych dostępnych na giełdzie jest upubliczniona. Każdy może zatem sprawdzić, jaki jest ich aktualny kurs, czyli ich bieżąca cena, po jakiej można je zakupić. Takie ceny, np. kursy akcji, ustalane są głównie na podstawie składanych zleceń kupna i sprzedaży, a więc zależą od popytu i podaży.
Handel instrumentami na giełdzie odbywa się w trakcie tzw. sesji giełdowych, w określonych godzinach w dni robocze. Tylko wtedy można zawierać transakcje. Zlecenia kupna i sprzedaży można natomiast składać także poza sesjami. W trakcie sesji mają też miejsca tzw. fixingi, podczas których następuje ustalenie kursu danego papieru wartościowego (przez porównanie ofert kupna i ofert sprzedaży) oraz realizacja zleceń.
Jakie instrumenty finansowe występują na Giełdzie Papierów Wartościowych?
Wiemy już, że Giełda Papierów Wartościowych to miejsce, gdzie handluje się instrumentami finansowymi. O jakie jednak instrumenty chodzi? Co konkretnie jest przedmiotem obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych? Na GPW można inwestować w wiele instrumentów m.in.:
- akcje spółek – to papiery wartościowe potwierdzające udział w majątku spółki (nabywca akcji staje się jej akcjonariuszem);
- obligacje – papiery dłużne, za pomocą których ich emitent potwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza (czyli inwestora, który je zakupi);
- prawa do akcji (PDA) – potwierdzają one prawo do nabycia nowo emitowanych akcji spółki;
- prawa poboru (PP) – zapewniają one pierwszeństwo przy zakupie nowych akcji spółki przez jej dotychczasowych akcjonariuszy;
- produkty strukturyzowane – instrumenty, których wycena zależy od wartości instrumentu bazowego;
- certyfikaty inwestycyjne – to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte fundusze inwestycyjne, mieszane lub specjalistyczne;
- jednostki ETF – są to fundusze inwestycyjne odzwierciedlające zachowania się danego indeksu giełdowego, koszyka akcji lub innych aktywów;
- inne instrumenty pochodne, np. kontrakty terminowe.
Ogólnie obrót takimi instrumentami polega na tym, by je tanio kupić i potem drożej sprzedać, aby w ten sposób osiągnąć zysk.
Czy w taki razie handel giełdowy ma charakter wyłącznie inwestycyjny? Po co jest giełda? Jak się okazuje, odgrywa ona dość istotną rolę w gospodarce.
Przede wszystkim dlatego, że dzięki niej przedsiębiorstwa poprzez emisję i sprzedaż swoich akcji mogą pozyskać kapitał niezbędny do rozwoju działalności. Ponadto wiele instrumentów pomaga zabezpieczyć transakcje handlowe – np. poprzez kontrakty terminowe eksporterzy i importerzy mogą uchronić się przed skutkami wahania kursów walut.
Warto też wiedzieć, że giełda odzwierciedla stan gospodarki – jeśli spadają na niej obroty lub panuje bessa, to znaczy, że w kraju jest kryzys lub spowolnienie gospodarcze, które zniechęca do inwestycji.
Jakie indeksy giełdowe są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych?
Notowania giełdowe na GPW dotyczą również indeksów. Indeksy na giełdzie papierów wartościowych to wskaźniki, które określają wartość akcji danej grupy spółek giełdowych. Takie indeksy tworzone są np. dla spółek określonej branży lub firm o podobnej wielkości.
Dzięki indeksom można szybko prześledzić zmiany cen akcji takich spółek i przez to ocenić potencjalny zwrot z inwestycji. Indeksy giełdowe są również wykorzystywane jako instrument bazowy dla instrumentów pochodnych – można więc inwestować np. fundusze indeksowe.
Jakie indeksy giełdowe działają na GPW? W sumie jest ich kilkadziesiąt, ale za najważniejsze uznaje się następujące:
- WIG – Warszawski Indeks Giełdowy obejmuje wszystkie spółki notowane na Głównym Rynku GPW, które spełnią bazowe kryteria uczestnictwa w indeksach (w sumie jest to ponad 340 spółek);
- WIG20 – obejmuje on wycenę akcji 20 największych i najbardziej płynnych spółek;
- WIG40 - dotyczy 40 średnich spółek notowanych na Głównym Rynku GPW;
- WIG80 – obejmuje akcje 80 małych spółek.
Oprócz tego ciekawymi indeksami są indeksy sektorowe np. WIG-BANKI reprezentujący sektor bankowy czy WIG-PALIWA obejmujący spółki z branży paliwowo-gazowej.
Największym zainteresowaniem cieszą się notowania giełdowe WIG 20, ponieważ indeks ten obejmuje największe spółki, które odpowiadają za 85% całego obrotu na giełdzie, są także najlepszym odzwierciedleniem całego polskiego rynku kapitałowego. W indeksie tym znajdują się m.in. takie firmy jak bank PKO BP, bank Pekao, KGHM, PKN Orlen, Lotos czy PZU.
Warto wiedzieć! W jakiej walucie trzymać oszczędności? Czy złoto jest lepszą alternatywą?
Czy każdy może handlować na giełdzie? Jakie trzeba spełnić warunki?
Handel instrumentami finansowymi na GPW kusi wiele osób, ponieważ inwestycje w akcje, czy instrumenty pochodne mogą zapewnić spore zyski. Warto więc wiedzieć, kto może korzystać z Giełdy Papierów Wartościowych, czyli kto może być inwestorem na giełdzie.
Inwestorem może być w zasadzie każdy, kto posiada odpowiedni kapitał. Do inwestowania potrzebne są bowiem środki pieniężne. Poza tym nie trzeba wykazywać się ani wiedzą o obrocie papierami wartościowymi, ani tym bardziej ukończonymi studiami z zakresu finansów. Giełda Papierów Wartościowych jest miejscem, gdzie handlować mogą wszyscy – profesjonaliści i amatorzy, osoby fizyczne oraz firmy.
A czy każdy człowiek może dokonywać transakcji na Giełdzie Papierów Wartościowych? Nie do końca, ponieważ prawo do zawierania transakcji na Giełdzie Papierów Wartościowych mają wyłącznie określone podmioty. Osoby fizyczne mogą ich dokonywać jedynie za pośrednictwem domów maklerskich.
Chcąc samodzielnie kupować i sprzedawać instrumenty finansowe na GPW, należy zatem najpierw założyć rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim i przelać na niego pieniądze przeznaczone na inwestycje.
W ramach umowy z takim biurem otrzymuje się najczęściej dostęp do specjalnej platformy transakcyjnej, która umożliwia inwestowanie przez Internet. Za jej pośrednictwem można więc śledzić aktualne notowania na giełdzie oraz składać zlecenia kupna lub sprzedaży danych instrumentów finansowych.
Należy pamiętać, że za efekty inwestycji nie odpowiada biuro maklerskie. Decyzje inwestycyjne podejmuje inwestor i bierze on za nie pełną odpowiedzialność. Makler jedynie doradza oraz realizuje pod względem technicznym zlecenia na GPW.
Chcąc grać na giełdzie, trzeba znać to pojęcie: Co to jest hossa – na czym polega i kiedy się zaczyna? Odpowiadamy!
Jakim prawnym regulacjom podlega GPW? Kto dba o bezpieczeństwo obrotu środkami?
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie funkcjonuje według określonych zasad. Uregulowane są one w regulaminie GPW oraz wielu przepisach np. ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Ustawa ta określa m.in. jakie papiery wartościowe mogą być dopuszczone do obrotu, kto może uczestniczyć w obrocie instrumentami finansowymi, na jakich zasadach powinny działać biura maklerskie czy jak zabezpieczone są interesy inwestorów.
Z punktu widzenia inwestora szczególnie ważne są przepisy dotyczące bezpieczeństwa obrotu na giełdzie. Warto więc wiedzieć, że organem odpowiedzialnym za nadzór tego obrotu jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), która m.in. dba o to, by każdy inwestor był traktowany równo i miał taki sam dostęp do wiarygodnych informacji.
Bezpieczeństwo inwestorów zapewnia też w dużym stopniu Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, który prowadzi system rekompensat wypłacanych w przypadku utracenia środków pieniężnych lub instrumentów finansowych przez inwestora wskutek upadłości biura maklerskiego.
Podkreślmy jednak raz jeszcze, że za efekty handlu instrumentami finansowymi na giełdzie odpowiada sam inwestor. Taki handel może więc przynieść zarówno spektakularne zyski, jak i straty finansowe. Straty wynikające z błędnych decyzji inwestycyjnych nie są przez żadną instytucję rekompensowane.
Co prawda sama giełda stara się ograniczyć ryzyko inwestycyjne choćby poprzez tzw. równoważenie rynku. Polega to na tym, że jeśli kurs akcji wykracza poza określone widełki, ich notowania zostają zawieszone i nie można dokonywać w tym czasie transakcji. Dzięki temu można uniknąć gwałtownego obniżenia lub wzrostu kursu o charakterze spekulacyjnym.
1 Komentarze