Czym jest stopa procentowa przy kredytach, lokatach i kontach oszczędnościowych?

Wiele osób zastanawia się, o co chodzi ze stopami procentowymi. Kiedy RPP zwiększa stopy procentowe, efektywna roczna stopa oprocentowania dla pożyczek i innych długów wzrasta. Jednakże oszczędzanie staje się bardziej opłacalne, ponieważ depozyty przynoszą wyższe zyski. Jeśli zastanawiasz się nad wzięciem kredytu, sprawdź całkowite koszty kredytowania.

Stopa procentowa – definicja

Podstawą działania sektora bankowego jest zasada, że banki, udzielając pożyczek, chcą na nich zarobić. Przeglądając różne oferty finansowe, napotykamy na termin "oprocentowanie". Jest to koszt, który ponosi pożyczający, a zarazem źródło zysku dla banku. Kiedy decydujemy się na kredyt, bank przedstawia nam, ile kosztuje on w formie oprocentowania. W sytuacji odwrotnej, kiedy to my wpłacamy pieniądze do banku na lokatę, to właśnie my korzystamy z oprocentowania.

Co to jest stopa procentowa i na jakich zasadach się ją kształtuje? Za regulację tego odpowiada Narodowy Bank Polski (NBP), który decyduje o wysokości stóp procentowych. Co to są stopy procentowe? Zgodnie z definicją NBP, są to „procentowe wartości kosztu kredytu lub zwrotu z inwestycji”. W skrócie, stopa procentowa pokazuje nam, ile będziemy musieli zapłacić za pożyczone pieniądze lub ile zyskamy, trzymając środki w banku.

Co wpływa na wysokość stóp procentowych?

Stopy procentowe kształtują się w oparciu o sytuację gospodarczą oraz różnorodne wskaźniki związane z gospodarką. W decydowaniu o ich wysokości Rada Polityki Pieniężnej kieruje się m.in.:

• informacjami na temat inflacji;
• prognozami dotyczącymi polityki pieniężnej na nadchodzący okres;
• raportami dotyczącymi dotychczasowej realizacji polityki pieniężnej;
• notatkami z obrad RPP.

W sytuacji rosnącej inflacji, czyli kiedy ceny towarów i usług rosną, stopy procentowe zazwyczaj są podwyższane. Dzięki temu bank centralny zmusza banki komercyjne do pożyczania środków po wyższych kosztach, co prowadzi do podniesienia oprocentowania kredytów dla klientów. Niestety, taka polityka obniża popyt na kredyty oraz hamuje inwestycje, a to może prowadzić do zahamowania wzrostu gospodarczego czy nawet zwolnień w firmach.

Z drugiej strony, kiedy obserwujemy deflację, czyli spadek cen towarów i usług, stopy procentowe są obniżane. Dzięki temu kredyty stają się bardziej dostępne dla konsumentów oraz przedsiębiorstw, co pobudza aktywność gospodarczą. Niższe stopy procentowe zachęcają do zaciągania kredytów i realizowania inwestycji, co pozytywnie wpływa na dochód narodowy.

Stopy procentowe banku centralnego w Polsce

Kluczowe stopy procentowe w Polsce obejmują:

• Stopę referencyjną – jest podstawową stopą procentową, która wpływa na stawki WIBOR i WIBID. To od niej głównie zależy, jakie oprocentowanie będą miały kredyty i pożyczki w bankach komercyjnych.
• Stopę lombardową – określa cenę, po jakiej banki komercyjne mogą pożyczać pieniądze od banku centralnego. Jeśli jest ona niższa, klienci mogą spodziewać się korzystniejszych warunków kredytowych w bankach.
• Stopę depozytową – wskazuje, ile bank centralny zapłaci bankom komercyjnym za ich depozyty. Jeśli jest ona wyższa, banki mogą osiągać większe zyski z odsetek od depozytów.
• Stopę redyskontową – odnosi się do ceny, po której bank centralny nabywa weksle od banków komercyjnych. Jej wartość wpływa na zysk z handlu takimi wierzytelnościami.

Dla większości ludzi w Polsce najważniejszą stopą procentową jest stopa referencyjna. To zmiany w jej wartości wpływają bezpośrednio na oprocentowanie kredytów i pożyczek, a więc na koszty, które muszą ponieść osoby zaciągające zobowiązania w bankach.

Aktualnie na dzień 3.10.2023 stopy procentowe wynoszą:

• Stopa referencyjna - 6,00
• Stopa lombardowa - 6,50   
• Stopa depozytowa - 5,50   
• Stopa redyskontowa weksli - 6,05    
• Stopa dyskontowa weksli - 6,10

Obniżka stóp procentowych. Jak zmieni się rata Twojego kredytu? >>

Kategorie stóp procentowych

• Stopa procentowa nominalna – to podstawowa, "na papierze" stopa procentowa, która jest określona w umowie kredytowej lub inwestycyjnej. W przypadku pożyczek oznacza ona procent kwoty głównej pożyczki, który należy zapłacić jako odsetki w określonym okresie.
• Stopa procentowa czysta (czasem nazywana także stopą wolną od ryzyka) – odnosi się do zwrotu z inwestycji, która jest uważana za wolną od ryzyka. W praktyce takie inwestycje są rzadkie, ale stopa wolna od ryzyka często jest używana jako punkt odniesienia w analizach finansowych. Przykładem może być rentowność krótkoterminowych obligacji skarbowych emitowanych przez rząd uważany za stabilny.
• Stopa procentowa rzeczywista – uwzględnia wpływ inflacji na wartość pieniądza w czasie. W praktyce, jeśli stopa procentowa nominalna wynosi 5%, a roczna inflacja wynosi 2%, to rzeczywista stopa procentowa wynosi około 3%. Oznacza to, że pomimo otrzymywania 5% odsetek w ciągu roku, siła nabywcza tych odsetek (po uwzględnieniu inflacji) jest tylko o 3% wyższa niż kwota pierwotna.

Podstawowe stopy procentowe w produktach finansowych

Przy ustalaniu ofert produktów finansowych banki najczęściej stosują główną (referencyjną) stopę procentową. To podstawa, z jakiej korzystają banki przy określaniu oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym oraz oprocentowania kredytów oraz depozytów, jakie banki przyjmują i których udzielają klientom. Odnosi się to do wspominanej już nominalnej stopy procentowej, ale wskazywane są przy tym również realna stopa procentowa oraz efektywna stopa procentowa.

Na podstawie wymienionych powyżej stóp rynkowych banki posługują się stopą podstawową, która stanowi bazę do wyliczenia oprocentowania kredytów i lokat bankowych czy innych depozytów.

Wyróżnia się kilka rodzajów rynkowych stóp procentowych, istotnych np. przy wyliczaniu oprocentowania kredytów hipotecznych:

• WIBOR(R) – Warsaw Interbank Offer Rate – roczna stopa procentowa, po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innemu bankowi;
• WIBID – Warsaw Interbank Offer Bid Rate – roczna stopa procentowa, którą bank jest gotów zapłacić za środki przyjęte w depozyt od innych banków;
• LIBOR – London Interbank Offered Rate – rynkowa stopa procentowa depozytów, jakie oferowane są na rynku międzybankowym w Londynie w Wielkiej Brytanii, ustalana jest na podstawie pięciu walut;
• EURIBOR – Euro Interbank Offered Rate – rynkowa stopa procentowa depozytów oraz kredytów, jakie oferowane są na rynku międzybankowym w strefie euro, publikowana przez FBE Federation Bancaire de L`Union Europeeenne w Brukseli.
• WIRON – to właściwie dawny WIRD, czyli wskaźnik z Warszawskiego Rynku Depozytowego. Termin "overnight" wskazuje na operacje, podczas których bank bierze pożyczkę pewnego dnia i zwraca ją następnego dnia roboczego.

Jednocześnie każda ze wspominanych rocznych stóp procentowych może być publikowana w odniesieniu do różnych okresów:

• O/N – overnight – depozyty jednodniowe, które otwierane są w dniu zawarcia transakcji;
• T/N – tomorrow/next – depozyty jednodniowe, które otwierane są w pierwszym dniu roboczym przypadającym po zawarciu transakcji;
• SW – 1 tydzień;
• 1M – 1 miesiąc;
• 3M – 3 miesiące;
• 6M – 6 miesięcy;
• 9M – 9 miesięcy;
• 12M – 1 rok.

Nowe stawki rynkowych stóp procentowych, takich jak WIBOR(R), obliczane są w każdy dzień roboczy o godzinie 11. Ustalane są jako średnia arytmetyczna spośród zgłoszonych stóp przez banki. W Polsce upoważnienie do obliczania stawek WIBOR(R) i WIBID ma Agencja Reutera.

Stopa procentowa kredytu

Najczęściej przy zaciąganiu kredytów i pożyczek konsumenci mają do czynienia z pojęciem stopy procentowej. Szukasz takich ofert, w których oprocentowanie jest najniższe i zwracasz uwagę na poziom oprocentowania stosowanego w ofertach poszczególnych banków. Oprocentowanie przy kredycie pokazuje ci, według jakiej stawki w okresie kredytowania będą naliczane stanowiące zarobek banku odsetki od kredytu.

Instytucje kredytujące mogą stosować stałe lub zmienne stopy procentowe przy ustalaniu oprocentowania zobowiązań. Realną stopę procentową kredytu, czyli stopę kosztów, określa jednak roczna rzeczywista stopa oprocentowania kredytu hipotecznego czy gotówkowego.

Ekonomiści w kontekście oprocentowania kredytów i pożyczek wyróżniają realną i nominalną stopę procentową. Nominalna stopa procentowa jest równoznaczna z ustalonym przez bank w umowie kredytowej oprocentowaniem umownym. Ma to wpływ na to, ile jako kredytobiorca zapłacisz bankowi za uzyskanie środków finansowych. Realna stopa procentowa kredytu obliczana jest poprzez odjęcie stopy inflacji od stopy nominalnej. Stopa inflacji z kolei jest miarą spadku siły nabywczej pieniądza w czasie.

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu ujmuje wszystkie koszty kredytowe, z jakimi masz do czynienia, będąc kredytobiorcą. Jest to więc nie tylko oprocentowanie kredytu, według którego bank naliczy ci co miesiąc odsetki, ale również prowizje, opłaty i inne koszty związane z zobowiązaniem.

Dla szybkiego rozróżnienia względem siebie nominalnej i rzeczywistej, realnej stopy procentowej można powiedzieć, że nominalna nie uwzględnia inflacji, a realna to stopa nominalna pomniejszona o stopę inflacji, czyli uwzględniająca procent wzrostu średniego poziomu cen.

Dowiedz się więcej o oprocentowaniu stałym lub zmiennym >>

Stopa procentowa lokaty

Przy wyborze oferty lokaty bankowej lub innego depozytu zwróć uwagę na wysokość stopy procentowej. Oznacza ona stopę dochodu wypłacanego klientowi w związku z powierzeniem bankowi określonej kwoty pieniędzy na z góry ustalony czas. Masz kapitał i chcesz oszczędzać bezpiecznie na lokacie bankowej? Wybierz ofertę z możliwie jak najwyższym oprocentowaniem depozytu.

W kontekście oprocentowania depozytów można mówić o efektywnej rocznej stopie procentowej. Co to jest? To stopa rocznego oprocentowania depozytów odpowiadająca danej stropie oprocentowania składowego. Jej wysokość uzależniona jest od nominalnej stopy procentowej oraz od okresów, w jakich następuje kapitalizacja odsetek na lokacie. Efektywna stopa procentowa wskazuje, o ile procent zwiększy się wartość twojego kapitału złożonego na lokacie w ciągu kolejnego roku.

Stopa procentowa ubezpieczenia

Kolejnym pojęciem łączącym się ze stopami procentowymi są stopy związane z ubezpieczeniami społecznymi w ZUS (Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych). ZUS ustala w każdym roku składkowym, który rozpoczyna się 1 kwietnia, a kończy po 12 miesiącach, tj. 31 marca, wartość stóp procentowych składek na ubezpieczenie wypadkowe. Ustala je w korespondencji do grup działalności zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 roku w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków.

Stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe w okresie od 1 kwietnia 2020 roku do 31 marca 2021 roku wnosi 1,67 proc. dla płatników, którzy zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych i niepodlegających wpisowi do rejestru REGON.

Zmiany stóp procentowych – jaki mają wpływ na gospodarkę i przeciętnego Kowalskiego?

Stopy procentowe NBP zmieniają się okresowo, w związku z sytuacją gospodarczą w kraju. Czy ty sam będziesz jednak odczuwać takie zmiany? Niestety tak – jeśli jesteś kredytobiorcą, to wzrost lub obniżka stóp procentowych wpływają na koszty zobowiązań.

Podobnie jest w przypadku oprocentowania lokat bankowych lub kont oszczędnościowych. Obniżka głównie stopy depozytowej powoduje, że bank nie będzie ci w stanie zaoferować wysokiego oprocentowania na lokacie i mniej na niej zarobisz. Najkorzystniejsza sytuacja z punktu widzenia kredytobiorców jest wtedy, gdy Rada Polityki Pieniężnej zmniejsza stopy procentowe, pod warunkiem jednak, że mają oni kredyt z oprocentowaniem zmiennym, a najczęściej właśnie to ma miejsce.

Nie oczekuj, że twój kredyt o zmiennym oprocentowaniu natychmiast stanieje po tym, jak RPP obniży główne stopy procentowe. Nie dzieje się to tak szybko. Wzrost lub spadek oprocentowania w związku ze zmianami stóp procentowych uzależniony jest od zapisów umowy kredytowej. Jeśli znajdziesz w niej informację, że np. oprocentowanie twojego zobowiązania oparte jest na stawce WIBOR(R) 3M, to zmiana tego parametru jest dokonywana raz na 3 miesiące, czyli co kwartał, i dopiero wtedy możesz otrzymać nowy harmonogram spłaty z obniżonym oprocentowaniem.

Analogicznie przy lokatach i kontach oszczędnościowych podniesienie stopy depozytowej przez RPP może przynieść ci znacznie lepsze oferty depozytów terminowych, ale również nie od razu. Przyjdzie ci na to poczekać co najmniej kilka tygodni od chwili podjęcia przez RPP odpowiedniej decyzji.

Natomiast dla krajowej gospodarki wzrost i spadek stóp procentowych ma duży wpływ, a polityka pieniężna pozwala oddziaływać np. na inflację, sytuację na rynku pracy czy kurs złotego.