Polskie banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-rozliczeniowe (SKOK) pozostają pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Jednym z narzędzi, jakimi posługuje się KNF, są rekomendacje. Czym jest rekomendacja KNF dla banków? To inaczej zbiór zaleceń i wytycznych, którymi muszą się kierować banki podczas wykonywania działalności, w tym udzielaniu kredytów hipotecznych i kredytów gotówkowych. Wydawane przez KNF rekomendacje dla sektora bankowego z założenia mają zapewnić jego stabilność i bezpieczeństwo, dlatego są obowiązkowe. Jak dotąd powstało przeszło 20 rekomendacji KNF dla banków, które oznaczone są kolejnymi literami alfabetu i dotyczą głównie zarządzania ryzykiem oraz dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowej.
Co to jest Rekomendacja T dla banków?
Jedną z rekomendacji, jakie wydała Komisja Nadzoru Finansowego, jest Rekomendacja T. Definicja wskazuje, że dotyczy ona dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych. Zasadniczo rekomendacja ta była rozporządzeniem KNF, które miało zagwarantować przestrzeganie przez banki właściwych praktyk przy ocenie zdolności kredytowej swoich klientów w celu obniżenia ryzyka udzielania kredytów i zapewnienia odpowiedniej ochrony interesów kredytobiorców.
Rekomendacja T KNF definiuje obowiązki banków dotyczące ostrożności w procesie udzielania zobowiązań oraz odpowiedniego zarządzania ryzykiem. Została wydana na podstawie art. 137 pkt 5 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe. Odnosi się ona do wszystkich banków działających na podstawie polskich przepisów prawa. Co ważne, wydana przez KNF Rekomendacja T obejmuje wszystkie produkty kredytowe, .
Założenia i podstawowe funkcje Rekomendacji T
Celem Rekomendacji T jest ograniczenie liczby niespłacanych kredytów i zapewnienie pełnej stabilności systemu bankowego. Ponadto z założenia Rekomendacja T jest źródłem informacji o dobrych praktykach w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych w bankach. Pozwala tym instytucjom wypracować perspektywiczne, bezpieczne podejście do udzielania kredytów oraz wymogów stabilności i ostrożności przy kształtowaniu długoterminowej polityki kredytowej.
Cały dokument wydany przez KNF jest bardzo obszerny i zawiera tak naprawdę kilkadziesiąt wytycznych dla poszczególnych obszarów związanych z działalnością kredytową banków.
W skrócie Rekomendacja T jest po prostu zbiorem zasad określających dobre praktyki w zakresie zarządzania kredytami, które udzielane są klientom. To właśniepośrednio z jej zaleceń wynika, że biorący kredyt hipoteczny musi mieć, choćby niski, wkład własny.
Rekomendacja T i limit zadłużenia kredytobiorcy – wskaźnik DTI
Stworzona przez KNF Rekomendacja T reguluje przede wszystkim zasady odnoszące się do wyliczania przez banki i SKOK-i zdolności kredytowej potencjalnych kredytobiorców hipotecznych. Warto tutaj wspomnieć, że wytyczne w tym zakresie zostały zmienione.
Według I wersji dokumentu z 2010 roku banki miały wyliczać zdolność kredytową według wskaźnika DTI wyrażającego stosunek wszystkich zobowiązań kredytobiorcy do jego dochodów. Zgodnie z wytycznymi mogły udzielić kredytu, gdy wysokość zobowiązań klienta nie przekraczała 50-65% jego dochodów. W 2013 roku nastąpiła nowelizacja Rekomendacji T, wg której wskaźnik DTI może być dzisiaj określany indywidualnie przez banki.
Uproszczona procedura oceny zdolności kredytowej
Co więcej, Rekomendacja T wprowadziła możliwość zastosowania uproszczonej procedury oceny zdolności kredytowej w przypadku niektórych klientów detalicznych m.in.:
- osób zaciągających kredyt lub pożyczkę ratalną w wysokości nieprzekraczającej wartości 4-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (czyli do około 20 tys. zł);
- klientów korzystających z usług danego banku od minimum 6 miesięcy i zaciągających zobowiązanie w wysokości do 6-krotności przeciętnego wynagrodzenia;
- klientów korzystających z usług danego banku od minimum 12 miesięcy i zaciągających zobowiązanie w wysokości do 12-krotności przeciętnego wynagrodzenia;
- pozostałych osób zaciągających kredyt nieprzekraczający kwoty miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia.
Korzystanie z rejestrów dłużników
W treści Rekomendacji T znajdziemy również wytyczne zalecające bankom korzystanie przy ocenie zdolności kredytowej z baz danych biur informacji kredytowej i gospodarczej. Warto dodać, że Rekomendacja T w 2021 roku w zakresie powyższych wytycznych wciąż obowiązuje.
A czy wiesz, czym różni się BIK od Biura Informacji Gospodarczej? Czym jest InfoMonitor i jak usunąć negatywny wpis z BIG?
Powody wprowadzenia Rekomendacji T
Jak już wiemy, rekomendacje KNF dla banków są wprowadzane w celu zapewnienia stabilności systemu bankowego w Polsce, a więc niemal zawsze odpowiadają na aktualne potrzeby wynikające z sytuacji gospodarczej lub próbują rozwiązać bieżące problemy. Nie inaczej było z Rekomendacją T, która powstała w wyniku ogólnoświatowego kryzysu finansowego z 2008 roku wywołanego przez zapaść na rynku kredytów hipotecznych w Stanach Zjednoczonych.
Przed rokiem 2010 banki w wielu krajach (również w Polsce) prowadziły liberalną politykę kredytową. Otrzymanie wówczas kredytu hipotecznego nawet na 100 proc. czy 110–120 proc. wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty zobowiązania nie było trudne. Co więcej, takie zobowiązania mogły zaciągać także osoby, które nie były zdolne do ich spłaty. Na efekt takich działań nie trzeba było długo czekać. Wielu kredytobiorców zaprzestało regulować raty kredytowe i banki stanęły w obliczu braku możliwości odzyskania wysokich, udzielanych na wiele lat kredytów hipotecznych. Stało się to poważnym zagrożeniem dla ich stabilności finansowej.
Amerykańskie banki nie tylko udzielały kredytów hipotecznych osobom o niewystarczającej zdolności kredytowej, ale w dodatku używały ich do zabezpieczania obligacji strukturyzowanych, które trafiały do obrotu i stały się przedmiotem spekulacji na rynku giełdowym. W skrócie można więc powiedzieć, że banki poprzez obligacje hipoteczne sprzedawały inwestorom długi. W momencie, gdy ryzykowne kredyty przestały być spłacane przez nadmiernie zadłużonych kredytobiorców, również obligacje straciły na wartości, powodując potężne straty finansowe inwestorów. Przez świat przetoczyła się więc fala bankructw, z czego najgłośniejsze dotyczyło banku inwestycyjnego Lehman Brothers, którego upadłość stała się symbolem kryzysu finansowego z 2008 roku.
Na kryzys zareagowała Komisja Nadzoru Finansowego, która wydała Rekomendację T, aby ograniczyć nadmierne ryzyko ponoszone przez instytucje bankowe przy udzielaniu kredytów oraz by zapobiec nadmiernemu zadłużaniu się Polaków.
A jak wyglądało zadłużenie na początku tego roku? Długi Polaków w ciągu roku wzrosły o blisko 3,5 mld zł. Jednocześnie spadła liczba dłużników
Od kiedy obowiązuje Rekomendacja T?
Jak już wspomnieliśmy, pierwszą wersję Rekomendacji T KNF przygotowała już w 2010 roku, jednak jej wytyczne zaczęły obowiązywać dopiero w 2011 roku. Wówczas pojawiły się uzasadnione głosy, że są one zbyt restrykcyjne, ponieważ skutkowały odrzucaniem większości wniosków kredytowych.
KNF szybko dostrzegła to, że zbyt mocno „dokręciła śrubę” bankom w zakresie kredytowania i postanowiła znowelizować Rekomendację T. Od kiedy obowiązuje nowa rekomendacja? Od 2013 roku, kiedy w jej nowej wersji KNF zniosła ograniczenia dotyczące wysokości raty kredytu w stosunku do dochodów kredytobiorcy. Banki od tej pory mogą ustalać indywidualnie granicę, do jakiej zapożyczyć może się kredytobiorca w stosunku do swoich dochodów miesięcznych, a ponadto zyskały prawo do korzystania z uproszczonej procedury oceny zdolności kredytowej.
Kolejnym ważnym momentem było wprowadzenie z dniem 14 września 2018 roku nowelizacji do Rekomendacji T, która dotyczyła zmiany zaledwie jednego zapisu. Modyfikacji uległ punkt 19.3, odnoszący się do kwestii informowania kredytobiorcy o ryzyku, jakie wynika z niekorzystnej zmiany kursów walut. Miało to duże znaczenie w zakresie udzielania kredytów walutowych.
Rekomendacja T i jej wpływ na kredyty hipoteczne
Pierwotna, restrykcyjna wersja Rekomendacji T mocno wpłynęła na rynek kredytowy. Nagle w 2011 roku banki ostatecznie musiały skończyć z udzielaniem kredytów, których wartość przekraczała cenę kupowanej nieruchomości. To z kolei spowodowało, że klienci, którzy przestali mieć możliwość zaciągnięcia kredytów hipotecznych w bankach, zwrócili się o pożyczki do firm pożyczkowych. Rekomendacja T pierwotnie dotknęła zatem osoby o gorszej zdolności kredytowej, które wskutek wprowadzenia ograniczeń straciły możliwość zapożyczenia się w banku.
Warto też pamiętać, że Rekomendacja T narzuciła bankom obowiązek weryfikacji kredytobiorców w BIK i BIG, co niewątpliwie utrudniło dostęp do kredytowania dla wielu osób mających zaległości w spłacie zobowiązań.
Znowelizowana przez KNF Rekomendacja T wprowadziła jednak i korzystne dla kredytobiorców rozwiązania. Banki mogą bowiem dzięki niej stosować uproszczoną ocenę zdolności kredytowej, która znacząco skróciła czas oczekiwania na decyzję banku w kwestii przyznania kredytu.
Rekomendacja T i wytyczne dotyczące wkładu własnego
Wytyczne w zakresie udzielania kredytów hipotecznych określają różne rekomendacje KNF dla banków. Wbrew pozorom nie jest to tylko Rekomendacja T KNF. Nie zawiera ona na przykład wytycznych odnoszących się bezpośrednio do wysokości wkładu własnego, jakim trzeba dysponować przy zaciąganiu kredytu hipotecznego. Takie zalecenia wprowadziła Rekomendacja S z 2014 roku, która wówczas określiła minimalną wysokość wkładu własnego na 5%, by potem go systematycznie zwiększać w kolejnych nowelizacjach dokumentu. Od 2017 roku aż do dzisiaj obowiązuje minimalny wkład własny na poziomie 20%.
Rekomendacja T co prawda nie określała wprost wkładu własnego, ale nakazywała bankom udzielanie kredytów hipotecznych posiadających wyłącznie odpowiedni wskaźnik LtV (Loan to Value). Jest to parametr określający maksymalny stosunek kwoty pożyczki do wartości zabezpieczenia, którym jest hipoteka ustanowiona na nieruchomości mieszkalnej na rzecz banku. Jeśli więc bank wymaga LtV na poziomie 80%, to znaczy, że może udzielić kredytu w kwocie odpowiadającej 80% wartości nieruchomości.
Narzucone przez KNF praktyki dotyczące udzielania kredytów hipotecznych spowodowały, że obecnie w większości banków spotkasz się z wymogiem 80 proc. LtV, ale możesz też znaleźć i takie instytucje kredytujące, którym wystarczy wskaźnik 90 proc. LtV. Innymi słowy, w pierwszym przypadku otrzymasz kredyt z 20-procentowym wkładem własnym, a w drugim wystarczy ci 10 proc. wkładu własnego. W tym drugim przypadku przygotuj się jednak na konieczność zapewnienia w banku dodatkowego zabezpieczenia spłaty zobowiązania, na przykład w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu, a także płacenia wyższej marży kredytu aż do momentu osiągnięcia 80% LtV. Tu znajdziesz informacje o wymaganiach banków przy kredycie hipotecznym i wysokości wkładu własnego.
Rekomendacja T Komisji Nadzoru Finansowego w 2021 roku – podsumowanie
Podobnie jak wszystkie rekomendacje KNF dla banków, także Rekomendacja T wprowadzona po raz pierwszy w 2011 roku jest zbiorem wytycznych, jakimi powinny się kierować te instytucje w prowadzeniu swojej działalności. W tym przypadku zalecenia dotyczą głównie zasad udzielania kredytów klientom detalicznym.
Rekomendacja T w 2021 roku obowiązuje w wersji z 2013 roku oraz z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w 2018 roku w zakresie kredytów walutowych. Zgodnie z jej zapisami banki powinny przede wszystkim bardziej skrupulatnie oceniać zdolność kredytową kredytobiorców np. poprzez określanie maksymalnego poziomu wskaźnika Dti dotyczącego relacji zadłużenia do dochodów czy obowiązkową weryfikację klientów w rejestrach BIK i BIG. Dzięki Rekomendacji T KNF banki mogą jednak stosować także uproszczoną procedurę analizy zdolności kredytowej – głównie w odniesieniu do swoich stałych klientów i przy udzielaniu im kredytów o niższej wartości.
Można powiedzieć, że Rekomendacja T z jednej strony utrudniła dostęp do kredytów dla osób o niższej zdolności kredytowej oraz osób zadłużonych, ale z drugiej zwiększyła bezpieczeństwo kredytobiorców. Dzięki wytycznym klienci są chronieni przed nadmiernym zadłużaniem się i mają większą motywację do dbania o swoją pozytywną historię kredytową.
0 Komentarze