W mediach wszelkiego rodzaju możesz usłyszeć o koniunkturze gospodarczej. Właściwie jest to pojęcie tożsame z kondycją gospodarki, a ta, jak wiadomo, reguluje pośrednio ceny w sklepach czy koszty kredytów gotówkowych, które zaciągamy – dobra kondycja jest kluczowa dla funkcjonowania państwa. Z nami jednak dowiesz się dokładnie, co to jest koniunktura, czym jest cykl koniunkturalny i kiedy można mówić o dekoniunkturze. Odniesiemy pojęcia znane z makroekonomii do bieżącej sytuacji panującej w Polsce.
Co to jest koniunktura gospodarcza?
Koniunktura jest słowem jednoznacznie kojarzącym się z gospodarką i jej poszczególnymi rynkami. Obecnie jednak oznacza ona dynamikę aktywności gospodarczej, w której ważnym elementem są wzajemne relacje zachodzące pomiędzy zmianami we wszystkich sektorach gospodarki i na różnych rynkach.
Jeśli mowa jest o zmianach krótkoterminowych, często zachodzących z dnia na dzień, to badana jest koniunktura, a w długim terminie – mowa jest o badaniach dotyczących wzrostu gospodarczego.
Do najważniejszych czynników wpływających na koniunkturę gospodarczą należy zaliczyć:
- poziom produktu krajowego brutto (PKB),
- konsumpcję,
- produkcję przemysłową,
- inwestycje,
- sprzedaż detaliczną,
- wskaźniki i barometry koniunktury w różnych branżach.
To wskaźniki makroekonomiczne, które mogą w różnym stopniu oddziaływać na koniunkturę gospodarczą.
W zależności od tego, czy czynniki występujące w danym kraju czy na danym terenie wpływają dobrze na gospodarkę czy negatywnie, można mówić odpowiednio o dobrej lub złej koniunkturze gospodarczej.
To też ważne: Oszczędzanie w czasie inflacji. Na co trzeba zwrócić uwagę?
Dlaczego mówimy o cyklach koniunktury gospodarczej? Teorie i definicje cyklu koniunkturalnego
Koniunktura najczęściej nie jest stała, ale podlega pewnym zmianom w czasie. Właściwie cykl koniunktury gospodarczej określa się najczęściej mianem koniunktury jako takiej. Warto więc wiedzieć, czym jest to zjawisko.
W makroekonomii wyróżnia się dwie główne teorie cyklu koniunkturalnego. Według jednej cykle są rodzajem fluktuacji obserwowanych w ogólnej działalności gospodarczej narodów organizujących swoją działalność głównie w przedsiębiorstwach. Istnieją też fazy w cyklach koniunkturalnych.
Najpierw w różnych obszarach aktywności gospodarczej występują ekspansja i wzrost, a później powszechnie pojawiają się spowolnienie gospodarcze i recesja. Ożywienie prowadzi do kolejnej ekspansji w następnym cyklu koniunkturalnym.
Nie można jednak określić, jak długo potrwa ożywienie, kiedy wystąpi spowolnienie, a kiedy recesja. Ekonomiści wskazują, że czas trwania poszczególnych cykli jest zmienny i trwa najczęściej od 1 do nawet 12 lat.
Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego można przedstawić następująco:
- faza ożywienia,
- faza szczytowa,
- faza kryzysu,
- faza dna.
Pierwsza z wymienionych faz ma dużą dynamikę i towarzyszą jej wzrost PKB oraz spadek bezrobocia na danym obszarze, na przykład jednego kraju. Kiedy faza ożywienia przechodzi w szczytową, gospodarka osiąga najwyższy możliwy poziom ożywienia, a PKB jest w takim momencie najwyższe.
Faza kryzysu oznacza spadek PKB. Zwiększa się wówczas bezrobocie, ograniczane są wydatki na inwestycje w firmach oraz rośnie inflacja. Ostatnia to faza dna, której towarzyszy najwyższy przyrost bezrobocia przy jednoczesnym najniższym tempie wzrostu PKB. Mówimy wtedy o recesji gospodarczej.
Druga teoria dotycząca cyklu koniunkturalnego polega na oparciu badania cykli na dostosowywaniu się zmiennych i wskaźników do ich rosnącego trendu. Wyróżniono dwa podejścia do badania tych procesów:
- cykl odchyleń;
- cykl wzrostowy.
W cyklu odchyleń należy szczególną uwagę poświęcić odchyleniom wartości poszczególnych zmiennych od ich długookresowej tendencji wzrostowej. Wyróżnia się tu dwie fazy aktywności gospodarczej:
- fazę wzrostową, w przypadku której następuje wzrost aktywności gospodarczej i ekspansja;
- fazę spadkową, podczas której występuje spowolnienie aktywności gospodarczej i recesja.
W przypadku cyklu wzrostowego mowa jest o dwóch fazach cyklu:
- okresie relatywnie wysokich i niskich stóp wzrostu,
- okresie przyspieszenia i spowolnienia aktywności gospodarczej w cyklu odchyleń.
Rodzaje cykli koniunkturalnych
Wiesz już, czym właściwie jest cykl koniunkturalny. Rodzaje tego cyklu pozwolą Ci rozpoznawać go w praktyce i lepiej zrozumieć, co dzieje się z gospodarką krajową czy danym rynkiem, na którym być może funkcjonujesz. Wyróżnia się zwykle kilka rodzajów cykli koniunkturalnych.
- Sezonowe – trwają około roku i odzwierciedlają sezonowe wahania aktywności gospodarczej, np. w rolnictwie, turystyce, hotelarstwie.
- Krótkie – inaczej cykle Kitchina, które trwają dwa-cztery lata i obejmują wahania mierników ceny czy zapasów w przedsiębiorstwach.
- Średnie – cykle Juglara, obejmujące od 8 do 10 lat i dotyczące wahań poziomu bezrobocia, PKB czy inflacji, a także cykle Kuznetsa, trwające od 15 do 25 lat i wynikające z akumulacji czynników wytwórczych, do których zalicza się inwestycje i migracje.
- Długie – cykle trwające od 40 do 60 lat, nazwane cyklami Kondratiewa, które są wynikiem pojawienia się przełomowych odkryć w gospodarcze, jak np. maszyna parowa.
W literaturze makroekonomicznej możesz też spotkać się ze szczególnymi rodzajami cykli koniunkturalnych: klasycznym, politycznym i realnym. Dowiedz się, czym one są i jakie są ich cechy charakterystyczne.
Klasyczny cykl koniunkturalny
Klasyczne podejście do cyklu koniunkturalnego wyróżnia cztery fazy wahań w gospodarce, które odpowiadają stanom wzrostu lub spadku aktywności. Poza wzrostem i spadkiem w koniunkturze są również punkty zwrotne cyklu. Wyznaczane są one jako motyw zmian tempa wzrostu gospodarczego. Przyspieszenie i załamanie aktywności gospodarczej wskazuje na różne fazy cyklu.
Polecamy również: Nowy rok, nowe podwyżki cen. Co podrożeje w 2022 r.?
Realny cykl koniunkturalny
Teoria realnego cyklu koniunkturalnego głosi, wahania produkcji i zatrudnienia są spowodowane zmianami realnych czynników występujących w gospodarce przy rynkach, które szybko się dostosowują i właściwie w każdym czasie są w stanie równowagi. Dla realnego cyklu koniunkturalnego nie mają znaczenia czynniki monetarne, popytowe, a jedynie podażowa strona gospodarki.
Kiedy pojawia się czynnik wywołujący wstrząs podażowy, na przykład nowa technologia produkcji czy nowe produkty, wówczas wpływa on na wahania ogólnej produkcji i zatrudnienia, natomiast stały kapitał pozostaje niezmienny.
Polityczny cykl koniunkturalny
Według takiej teorii jego przebieg jest modyfikowany przez polityków. Mają oni do dyspozycji różne makroekonomiczne instrumenty polityki monetarnej i fiskalnej, dlatego mogą wpływać na gospodarkę jako taką w celu zapewnienia sobie korzystnych wyników kolejnych wyborów.
Interwencje podejmowane na szczeblu władzy krajowej mogą wpływać na stan gospodarki. Przed wyborami rząd może nieco sztucznie wywołać kryzys, a następnie stworzyć wrażenie, że sam go opanował, co zapewnia mu poparcie szerokiego elektoratu.
Koniunktura na rynku nieruchomości. Czemu mówimy o koniunkturze w budownictwie?
O koniunkturze mówi się najczęściej w kontekście gospodarki, co oznacza, że można je odnieść do różnych rynków i gałęzi gospodarczych. Dlatego wymienić trzeba między innymi koniunkturę na rynku nieruchomości czy koniunkturę w budownictwie.
Rynek nieruchomości, podobnie jak wszelkie inne segmenty gospodarki, jest rynkiem cyklicznym, i to w pełnym tego słowa znaczeniu. Istnieje ścisły związek koniunktury gospodarczej z koniunkturą na rynku nieruchomości, która zależy od szeregu czynników bezpośrednio związanych z gospodarką. Jaki jest cykl życia nieruchomości?
Kwestią zasadniczą jest długość cykli koniunkturalnych na rynkach nieruchomości, które w różnych krajach mogą zamykać się w różnych okresach. Jednak w najczęściej spotykanej, klasycznej odmianie cykle koniunkturalne trwają zazwyczaj 8-10 lat. Najnowsza historia rynku mieszkaniowego sugeruje, że sytuacja podobnie wygląda też na krajowym podwórku.
Jak jest obecnie? Poziom stóp procentowych, podnoszony czterokrotnie od października 2021 roku do stycznia 2022 roku, spowoduje wahania w koniunkturze na rynku mieszkaniowym. Wszystko dlatego, że poziom ten ma bezpośrednie przełożenie na oprocentowanie kredytów i na szacowanie zdolności kredytowej potencjalnych nabywców domów i mieszkań.
Droższe raty kredytów hipotecznych spowodują, że wymagana będzie maksymalna zdolność kredytowa, aby uzyskać środki na mieszkanie. Zdaniem specjalistów wyższe stopy procentowe najprawdopodobniej powinny spowodować unormowanie koniunktury panującej w mieszkaniówce i sprowadzić wzrosty cen z obecnych, dwucyfrowych poziomów do jednocyfrowych.
W branży budowlanej wyraźnie widać cykliczność i przeplatanie się ze sobą okresów wzrostów i spadku. Cykl życia nieruchomości powiązany jest z pogodą. Dla budownictwa okres zimowy nie jest najlepszym czasem na podejmowanie i kontynuowanie inwestycji. Jeśli pada śnieg, a temperatury spadają znacznie poniżej zera, prace budowlane są wstrzymywane, dlatego występują zmiany w cyklu koniunkturalnym.
Można powiedzieć, że obecnie panująca koniunktura w budownictwie jest lepsza niż w czasie bezpośrednio poprzedzającym pandemię, ale pozostaje gorsza niż przed czterema laty.
Koniunktura rynkowa – co to jest?
O koniunkturze rynkowej mówi się w kontekście różnych rynków, m.in. rynku nieruchomości, przemysłu, budownictwa czy handlu. Wpływają na nią nastroje przedsiębiorców, zachowania konsumentów czy siły popytu i podaży.
Obecnie spada koniunktura firm produkcyjnych i usługowych, ale poprawiają się nastroje przedsiębiorców, co daje podstawy do wejścia cyklu koniunkturalnego w kolejną fazę.
Koniunktura konsumencka – czym się charakteryzuje?
Koniunktura konsumencka odzwierciedla nastroje konsumentów w danej gospodarce, a jednocześnie określa, czy na rynku przeważa popyt generowany przez klientów, czy podaż. Miarą dobrej lub złej koniunktury konsumenckiej jest bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej, w skrócie BWUK, który syntetycznie opisuje obecne tendencje konsumpcji indywidualnej.
W grudniu 2021 roku wyniósł on -27,3 i był tym samym o 4 punkty procentowe niższy w stosunku do poprzedniego miesiąca. Zdecydowana większość Polaków uważa, że obecna sytuacja epidemiologiczna miała niebagatelny wpływ na koniunkturę konsumencką.
Jak przedstawia się obecna koniunktura gospodarcza w Polsce?
W jakim miejscu cyklu koniunkturalnego w Polsce jest nasza gospodarka? Niestety, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie informuje, że w IV kwartale 2021 roku wyraźnie widoczne były sygnały spowolnienia obecnej koniunktury gospodarczej.
Widoczne są pogarszające się nastroje przedsiębiorców i konsumentów. W przeważającej mierze za taki stan koniunktury w Polsce odpowiada rosnąca inflacja, która zdaniem Głównego Urzędu Statystycznego w grudniu 2021 roku sięgnęła poziomu 8,6 proc.
Podwyżki cen dóbr i usług konsumpcyjnych są odczuwalne przez wszystkich konsumentów i przedsiębiorców. Niestety, najbardziej rosną ceny gazu, energii elektrycznej, ciepła i paliw, a to przekłada się na wzrosty cen w różnych gałęziach gospodarki.
Na podstawie bieżących odczytów śmiało można mówić, że już na przełomie września i października 2021 roku polska gospodarka wkroczyła w fazę spowolnienia. Piętrzą się kolejne problemy dotyczące znalezienia odpowiednich pracowników czy kłopoty z zaopatrzeniem. Wzrost cen jest kłopotem odczuwalnym przez wszystkich, bez wyjątków.
Przewidywania ekonomistów na kolejne miesiące 2022 roku nie są optymistyczne. Należy spodziewać się dalszego pogarszania koniunktury gospodarczej.
Koniunktura gospodarcza i cykl koniunkturalny – podsumowanie
Władze kraju mogą przeciwdziałać negatywnym wahaniom w cyklu koniunkturalnym, choć nie mogą powstrzymać cykliczności gospodarki. Państwo dysponuje określonymi narzędziami pozwalającymi na stabilizowanie koniunktury w postaci pobudzania aktywności gospodarczej w fazie spadkowej i jej hamowania w fazie ekspansji poprzez wykorzystanie polityki fiskalnej i polityki pieniężnej.
Jeśli występuje okres prosperity w gospodarce, który wyraźnie przyspiesza, zaleca się "chłodzenie" gospodarki, inaczej jej hamowanie, poprzez:
- obniżanie wydatków rządowych,
- podnoszenie podatków,
- zmniejszanie podaży pieniądza w gospodarce,
- podnoszenie poziomu stóp procentowych.
W przeciwnym wypadku, gdy gospodarka w kraju wyraźnie spowalnia, należy ją pobudzić do większej aktywności. Prowadzona polityka powinna być ekspansywna, co przejawia się w:
- zwiększaniu wydatków rządowych,
- obniżaniu podatków,
- zwiększaniu podaży pieniądza w gospodarce,
- obniżaniu poziomu głównych stóp procentowych.
Obecne spowolnienie gospodarcze to naturalna faza cyklu koniunkturalnego w Polsce, po której powinna nastąpić faza dna. Kryzys prędzej czy później dotknie polską gospodarkę, a nam nie pozostaje nic innego, jak czekać na odbicie i kolejny okres prosperity w Polsce.
Na zakończenie polecamy: Tarcze antyinflacyjne 1.0 & 2.0 oraz dodatek osłonowy w 2022 roku. Co obejmują i na jakich kryteriach?
1 Komentarze