Śmierć członka rodziny to trudny czas dla jego bliskich. Może okazać się jeszcze trudniejszy, jeśli krewny pozostawił po sobie długi. Niespłacony kredyt hipoteczny czy kredyt gotówkowy w banku mogą okazać się dużym problemem. Jak sprawdzić, czy w spadku są zobowiązania? Czy można się go zrzec? Jak to zrobić?
Przeprowadzenie postępowania spadkowego po zmarłym to jedyna droga do sprawiedliwego podziału majątku pomiędzy jego bliskich. Nawet jeżeli dziadek, ojciec czy inny krewny pozostawili długi, możesz świadomie je przyjąć i spłacić, jeżeli nie jest to wielka kwota, i jeszcze na tym zyskać, np. otrzymując mieszkanie w centrum miasta. Nie musisz jednak tego robić. Przed długiem możesz się uchronić i odrzucić taki spadek. Regulują to znowelizowane przepisy prawa spadkowego z 2015 roku. Dzięki nowelizacji skończyło się często nieświadome dziedziczenie długów po zmarłych krewnych. Jak to aktualnie wygląda?
Jak sprawdzić, czy spadek jest zadłużony?
Relacje w rodzinie bywają różne i możesz nie zdawać sobie sprawy z sytuacji, w jakiej znajdował się zmarły krewny, szczególnie jeśli chodzi o sprawy finansowe. A przecież nie zawsze na spadku można się wzbogacić, a wręcz przeciwnie – można otrzymać spadek z długiem, który obciąży sytuację finansową spadkobiercy.
Jak więc sprawdzić, czy spadkodawca był zadłużony? W końcu od tego zależy decyzja o tym, czy spadek przyjąć, czy odrzucić.
Informacji w pierwszej kolejności należy szukać w rzeczach osobistych pozostawionych przez zmarłego. W jego dokumentach można odnaleźć m.in. podpisane umowy pożyczek. Jeżeli zmarły posiadał mieszkanie, warto na podstawie aktu zgonu dowiedzieć się, czy zobowiązania w spółdzielni były regulowane na bieżąco, czy pozostawił długi i jak wysokie one są. Podobnie sprawę należy zbadać m.in. u dostawcy wody czy prądu.
Kolejnym krokiem jest sprawdzenie księgi wieczystej pozostawionej nieruchomości. Jeżeli znasz jej numer, to bez problemu znajdziesz podstawowe informacje, które są jawne. Zapisy w księgach wieczystych to także cenne źródło danych, czy wobec zmarłego postępowania nie prowadził komornik.
Ustalenie, tego, czy masz do czynienia z zadłużonym spadkiem, nie jest niestety łatwym zadaniem. Najlepszym rozwiązaniem w sytuacji, gdy spadkobiercy nie wiedzą, co dokładnie wchodzi w skład masy spadkowej, jest złożenie wniosku w sądzie o wykonanie spisu inwentarza po zmarłym. Postępowanie może trochę potrwać, ponieważ spis wykonuje komornik na zlecenie sądu.
Dodatkowo trzeba za to zapłacić. Konieczne będzie uregulowanie opłaty za złożenie wniosku, wykonaną pracę komornika, a także powołanie biegłego sądowego, jeśli spadek dotyczy także nieruchomości.
Taki spis pozwoli Ci się rozeznać, czy w istocie czeka Cię dziedziczenie długów, a jeśli tak, to czy zadłużenie jest znacznie niższe od majątku, jaki możesz przejąć w ramach spadku. Postępowanie obejmujące spis inwentarza po zmarłym, choć pociąga za sobą dodatkowe koszty, daje odpowiedź na pytanie, czy opłaca się przejąć spadek po zmarłej bliskiej osobie.
Kolejność dziedziczenia długów. Kto po kim je przejmuje?
Kwestie dziedziczenia reguluje prawo spadkowe. W świetle znowelizowanych przepisów spadkobierca ma 6 miesięcy (od momentu uzyskania informacji o śmierci bliskiego) na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jeżeli nie zrobi tego w wyznaczonym terminie, musi liczyć się z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli także z długami, ale do wysokości pozostawionego majątku. Jaka jest kolejność dziedziczenia?
Jeżeli zmarły nie pozostawił testamentu, to w częściach równych dziedziczą po nim współmałżonek oraz dzieci. Następnie są to wnuki zmarłego, w części dotyczącej dziecka spadkodawcy, czyli swojego rodzica.
Dziedziczenie odbywa się na drodze testamentowej lub ustawowej. Kolejność dziedziczenia ma znaczenie, jeśli zmarły nie pozostawił po sobie testamentu lub jeśli spadkobiercy nie zdecydują się na przyjęcie spadku.
Dziedziczenie długów po wujku
Czy w świetle przepisów Kodeksu cywilnego można odziedziczyć długi po wujku? Oczywiście jest to możliwe, ponieważ wuj jest rodziną, choć dalszą, co oznacza, że siostrzeniec lub siostrzenica, a także bratanek czy bratanica nie są do tego powołani w pierwszej kolejności.
Kto dziedziczy długi po wujku? Dalsza rodzina uprawniona jest do tego, jeśli zmarły nie miał żony, męża ani dzieci – w pierwszej kolejności dziedziczą wówczas jego rodzice oraz rodzeństwo, po nich brane są dopiero pod uwagę dzieci rodzeństwa, które dziedziczą w części przypadającej bratu czy siostrze zmarłego.
Kwota przeznaczona dla brata czy siostry zmarłego zostaje podzielona po równo na zstępnych. W ten sposób wygląda dziedziczenie ustawowe majątku po wujku. Niemniej wuj może też zapisać swój majątek bratankowi, siostrzenicy itd. Jeśli wiesz, że w majątku tym są długi, np. wynikające z niespłaconego kredytu hipotecznego lub podejrzewasz z dużą dozą prawdopodobieństwa, że może tak być, możesz odrzucić spadek.
Odrzucenie spadku po babci
Babcia jest osobą z bliskiego otoczenia, dlatego jeśli rodzice oraz dziadek nie żyją lub zrzekną się spadku, to dziedziczą po niej wnukowie i wnuczki. Będąc wnukiem spadkodawcy, sprawdź, czy babcia nie zapożyczyła się np. w ramach szybkiej pożyczki gotówkowej, tzw. chwilówki.
Jeśli uzyskasz taką informację, na przykład znajdziesz umowę pożyczkową w domu po babci, sprawdź, czy długi nie przewyższają majątku, który dla Ciebie pozostawiła. W przypadku, gdy zadłużenie jest wysokie, zorientuj się, jak zrzec się spadku po babci.
Odrzucenie spadku po siostrze
Wiesz już, kto powołany będzie do dziedziczenia po babci czy wujku, a kto dziedziczy długi po siostrze? Zgodnie z Kodeksem cywilnym najpierw jej mąż i dzieci. Jeśli nie miała takiej rodziny, to do dziedziczenia będą powołani wnukowie, chyba że ich nie ma lub zrzekną się spadku. Jeśli zmarła nie miała dzieci, wnuków lub małżonka albo wszyscy spadek odrzucili, wówczas dziedziczą go rodzice spadkodawczyni.
Gdyby i oni nie żyli lub nie przyjęli spadku, wówczas powołani zostaną do niego brat lub siostra zmarłej. Na pytanie o to, czy siostra dziedziczy długi po siostrze, należy odpowiedzieć twierdząco, choć dopiero w dalszej kolejności – po małżonku, dzieciach, wnukach i rodzicach.
Dziedziczenie długów po bracie
Analogicznie względem trybu dziedziczenia spadku po siostrze można opisać tryb dziedziczenia spadku po bracie. Jeśli w obu przypadkach jako brat lub siostra spadkodawcy masz uzasadnione podejrzenia o zadłużeniu, najlepiej będzie go odrzucić lub przyjąć wyłącznie z dobrodziejstwem inwentarza.
Warto również wiedzieć: Przedawnienie długu. Ile trwa i jak je udowodnić?
Jak zrzec się długów po śmierci ojca?
Do dziedziczenia po ojcu – majątku, ale i długu – powoływani są jego najbliżsi z rodziny, o ile nie pozostawił on po sobie testamentu. W równej mierze dziedziczą żona i dzieci spadkodawcy. Oznacza to, że jeśli ojciec miał więcej niż czworo dzieci, to matka otrzymuje ¼ części spadku, a pozostała kwota jest rozdzielana między dzieci po równo. Nie ma znaczenia przy tym, czy są to biologiczne dzieci zmarłego ojca, czy dzieci przysposobione oraz nieślubne.
Dziedziczenie długów przez niepełnoletnie dzieci
Osoby małoletnie zawsze dziedziczą z mocy prawa ewentualne długi w spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Istnieje też możliwość odrzucenia w imieniu niepełnoletnich dzieci spadku z długami – muszą to zrobić rodzic lub opiekun prawny dziecka, składając właściwy wniosek w sądzie rodzinnym. Najpierw pismo powinno trafić do sądu, który wyda zgodę na zarządzanie majątkiem w imieniu niepełnoletniego dziecka.
Następnie trzeba poczekać około 2 miesięcy na uprawomocnienie się decyzji wydanej w tej sprawie. Dopiero wtedy można złożyć wniosek o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka w formie ustnej lub pisemnej do notariusza. Do dokumentu należy dołączyć:
- odpis decyzji sądu rodzinnego na zgodę dotyczącą zarządzania majątkiem nieletniego dziecka,
- akt urodzenia dziecka,
- odpis aktu zgonu spadkodawcy.
Dziedziczenie długów po dalszej rodzinie
Ostatni w kolejce do dziedziczenia są dalsi członkowie rodziny. Jeśli zmarły był osobą samotną i nie została odnaleziona jego rodzina, to jego majątek dziedziczy skarb państwa. Regulują to przepisy kodeksu cywilnego.
Dług w spadku – co zrobić?
Istnieją trzy sposoby postępowania wobec spadku:
- przyjęcie proste – w całości, łącznie z ewentualnymi długami;
- przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – z długami, ale tylko do wysokości majątku pozostawionego przez spadkodawcę;
- odrzucenie w całości.
W zależności od sytuacji, w jakiej się znajdujesz, i pozyskanych informacji dotyczących spadku musisz zastanowić się, jak postąpić. Po pierwsze, możesz po prostu przyjąć spadek (tzw. przejęcie proste) i wziąć na siebie wszystkie zobowiązania po zmarłym. Weź pod uwagę, że wtedy będziesz musiał pokryć długi z własnej kieszeni.
Ale może okazać się, że kwota zadłużenia zmarłego nie przewyższa wartości pozostawionego majątku. Wtedy warto rozważyć przyjęcie spadku i uregulować zobowiązania bliskiego. W takiej sytuacji dobrym pomysłem jest konsolidacja zobowiązań.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, gdy są same długi
Obecnie podstawową formą przyjęcia spadku jest właśnie przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. W istocie nie musisz podejmować jakichkolwiek kroków prawnych, aby w ten sposób przyjąć spadek.
Jeśli w jego ramach są długi, będziesz za nie odpowiadać wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku, czyli Twój majątek osobisty będzie bezpieczny. Przyjęcie spadku w ten sposób wymagać będzie sporządzenia specjalnego wykazu przez spadkobiercę czy spisu inwentarza przez komornika, który będzie zawierał wszystkie informacje o przedmiotach i środkach składających się na spadek, a także zapisów windykacyjnych z ich wartościami i długami spadkowymi.
Dokument trzeba złożyć w sądzie.
Czy odrzucenie spadku uwolni rodzinę od długów zmarłego?
Masz prawo do odrzucenia spadku. Zwróć uwagę, że nie odrzucisz tej jego części, która dotyczy długu, a przyjmiesz pozostałe korzyści finansowe. Odrzucić spadek możesz jedynie w całości. Co wtedy? Jak mają się do siebie fakt nieprzyjęcia spadku i długi zmarłego? Czy to równoznaczne ze zrzeczeniem się z nich?
Ważne!
Spadkobierca ma prawo do odrzucenia spadku w całości. Oznacza to, że jest wyłączony z dziedziczenia, ale wtedy prawo do spadku przechodzi zgodnie z kolejnością dziedziczenia na dzieci, wnuki i dalszych członków rodziny.
Jeśli decydujesz się na odrzucenie spadku, a długi są jego częścią, to wprawdzie nie odziedziczysz żadnych pieniędzy, nieruchomości czy aktywów materialnych, ale także długi nie staną się twoim udziałem. Aby odrzucenie spadku miało moc prawną, musisz złożyć specjalne oświadczenie potwierdzone notarialnie bądź w sądzie. Masz na to pół roku od momentu otwarcia spadku lub od momentu, kiedy uzyskałeś informację o śmierci spadkodawcy.
Czy można odziedziczyć same długi bez spadku?
Zdarza się, że „majątek” pozostawiony przez spadkodawcę to tak naprawdę same długi. Dziedziczenie długów bez spadku rozumianego jako pewien wymierny majątek może więc być możliwe.
Przeczytaj też: Darowizny i spadki bez podatku. Jak to zrobić?
Zrzeczenie się spadku – jak odrzucić spadek z długiem?
Żeby pozbyć się odziedziczonego spadku z zadłużeniem, musisz złożyć oświadczenie w obecności notariusza lub w sądzie rejonowym. Pamiętaj, że jeżeli odrzucisz spadek, nie będziesz mieć już możliwości wycofania swojej decyzji. Stanie się ona wiążąca, a do dziedziczenia spadku zostaną powołane kolejne osoby zgodnie z kolejnością założoną w Kodeksie cywilnym.
Jeśli zdecydujesz się na odrzucenie spadku, a długi w banku nadal pozostają w mocy i ciążą na majątku pozostawionym przez spadkodawcę, zgodnie z kolejnością dziedziczenia majątek przejdzie np. na Twoje dzieci. Musisz wtedy także w ich imieniu, jeżeli są nieletnie, złożyć oświadczenie o odrzuceniu tego spadku.
Żeby to jednak zrobić, konieczna będzie zgoda sądu na dokonanie czynności w ich imieniu. Tutaj także ma zastosowanie termin 6 miesięcy od daty odrzucenia spadku przez Ciebie. Dobra wiadomość jest taka, że termin zostaje zawieszony w momencie oczekiwania na decyzję sądu, dlatego masz większe szanse na to, że nie będziesz miał problemu z otrzymaniem kluczowych terminów na odmowę spadku z długami.
Odrzucenie spadku a długi w banku
Zdarza się, że uzyskujesz informacje o spadku, a długi nie są od razu ujawnione. Dopiero np. podczas przeszukiwania mieszkania zmarłego okazuje się, że pozostawił on po sobie duże zadłużenie, chociażby w banku. Wówczas dobrym pomysłem jest odrzucenie spadku – długi w instytucji bankowej przestaną być realnie Twoim problemem.
Jeśli przyjmiesz spadek z dobrodziejstwem inwentarza, będziesz musiał dopełniać wielu formalności związanych ze spłatą zobowiązań bankowych i innych wierzycieli z majątku pozostawionego przez spadkodawcę. Natomiast w razie przyjęcia spadku wprost całym swoim majątkiem odpowiadasz za odziedziczone długi – jeśli więc wiesz, że istnieją i mogą być wysokie, przez co przewyższą wartość pozostawionego majątku, lepiej w ogóle nie przyjmować spadku.
19 Komentarze