Ryzyko inwestycyjne. Jakie czynniki wpływają na ryzyko inwestycji?

Podczas podejmowania jakiejkolwiek inwestycji z wykorzystaniem kapitału trzeba liczyć się z tym, że wypracowanie zysku w określonym czasie zawsze wiąże się z pewnym poziomem ryzyka. Mówi się, że jest to ryzyko inwestowania. Co należy rozumieć przez to pojęciem i czy istnieją takie rodzaje inwestycji, przy których udałoby się uniknąć ponoszenia ryzyka? Czy lokaty bankowe też są obarczone ryzykiem? Poznaj rodzaje ryzyka inwestycyjnego i dowiedz się, co na nie wpływa oraz jak je obliczyć.

Co to jest ryzyko inwestycyjne?

Zacznijmy od początku, czyli od wyjaśnienia, czym dokładnie jest ryzyko inwestycyjne. Zasadniczo oznacza niepewność co do wystąpienia jakiejś przyszłej sytuacji. Określone zdarzenie może przynieść zarówno stratę, jak i zysk, ale nie wiemy tego do momentu, gdy się dopełni. Jego skutkiem jest powiększenie lub uszczuplenie naszego kapitału.

Każdy inwestor narażony jest na ryzyko inwestycyjne, a konsekwencje podjętych działań są obarczone niepewnością. Nigdy nie ma się pewności, jaka będzie wielkość wpływów pieniężnych w związku z podjętymi decyzjami. Niekiedy można zanotować zyski większe od oczekiwanych, a innym razem ponieść stratę części, a w najgorszym przypadku nawet całości zainwestowanego kapitału. Stopień ryzyka zależy od rodzaju inwestycji.

W praktyce więc podejmując jakąkolwiek inwestycję, musimy brać pod uwagę to, że możemy nie wypracować zakładanych zysków, a zamiast tego zanotować straty. Możemy też nie tyle ponieść stratę, ile zyskać mniej, niż wcześniej zakładaliśmy. Na przykład liczyliśmy na 5-procentową stopę zwrotu, podczas gdy otrzymamy jedynie 2-procentowy zysk.

Mówiąc o inwestycjach, warto wspomnieć o: Czym jest GPW, czyli Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie? Co nam umożliwia?

Co oznacza ryzyko płynności inwestycji?

Kolejnym ważnym pojęciem, które musi znać początkujący inwestor, jest ryzyko płynności inwestycji. O płynności inwestycji świadczy łatwość jej zamiany na gotówkę. Może być ona różna w zależności od klasy aktywów. Akcje dużych, popularnych spółek mają inną płynność niż choćby nieruchomości czy złoto.

Rodzaje ryzyka inwestycyjnego. Na które powinniśmy zwrócić szczególną uwagę?

Ryzyko inwetycji możemy podzielić na różne rodzaje. Podstawowy podział obejmuje:

• ryzyko systematyczne – jest związane z podjęciem inwestycji w ogóle. Nie da się go kontrolować przez znajdujący się w jego zasięgu podmiot ani zredukować przez dywersyfikację portfela;
• ryzyko niesystematyczne – związane z danym instrumentem finansowym, ściśle określonym podmiotem. Możliwe do zminimalizowania, jeśli podejmiemy decyzję o dywersyfikacji swojego portfela.

Ryzyko systematyczne i niesystematyczne razem dają ryzyko całkowite.

W ramach ryzyka systematycznego wyróżnia się:

• ryzyko stopy procentowej – dotyczy przede wszystkim dłużnych papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu, ale też pozostałych papierów wartościowych (w tym akcji). Zmiana stóp procentowych wpływa na ceny instrumentów;
• ryzyko walutowe – jest nierozerwalnie związane z ryzykiem inwestycji zagranicznych i powiązane z kursem waluty, w ramach której dokonywana jest dana inwestycja. Jeśli inwestujemy w złotówkach, osłabienie kursu dolara, euro, franka szwajcarskiego czy funta brytyjskiego jest dla nas korzystne, ale jeśli inwestujemy w walutach obcych, na przykład w fundusze walutowe, wówczas umocnienie się złotówki nie będzie dla nas dobre, ponieważ spowoduje pomniejszenie stopy zwrotu w obecnej walucie o niekorzystną różnicę kursów z momentu otwarcia i zamknięcia inwestycji;
• ryzyko rynku – oznacza trudność przewidzenia kierunków i sił zmian kursów papierów wartościowych. Ceny instrumentów finansowych zależą m.in. od zachowania inwestorów oraz ogólnej sytuacji na rynku. Na rynku byka następuje wzrost cen większości akcji, natomiast na rynku niedźwiedzia ceny większości akcji spadają;
• ryzyko inflacyjne – to rodzaj ryzyka, które pojawia się, gdy w czasie trwania depozytu wzrosną znacząco ceny towarów i usług, co skutkować może „zjedzeniem” ewentualnych zysków;
• ryzyko polityczne – dotyczy zmian m.in. w zakresie fiskalnym, czyli podatków obowiązujących w kraju czy podejmowanych przez rządzących ważnych decyzji;
• ryzyko wydarzeń – dotyczy możliwości wystąpienia nieoczekiwanych wydarzeń mających wpływ na cenę instrumentu, ale nie na ogólną sytuację na rynku.

W ramach ryzyka niesystematycznego wyróżnia się:

• ryzyko niedotrzymania warunków – występuje wtedy, gdy mamy do czynienia ze zobowiązaniem drugiej strony. Dotyczy przede wszystkim instrumentów dłużnych;
• ryzyko płynności – to ryzyko, że sprzedaż danego instrumentu w krótkim czasie po spodziewanej cenie nie będzie możliwa;
• ryzyko biznesu – związane z działalnością prowadzoną przez emitenta. Zmienne parametry wpływają na wycenę spółki, a przez to na cenę jej akcji;
• ryzyko finansowe – to wynik korzystania przez emitenta z kapitałów obcych. Przez wzrost zadłużenia spółki może dojść do zwiększenia dźwigni finansowej, co pociągnie za sobą duże wahania rentowności, a to z kolei wpłynie na kurs akcji spółki;
• ryzyko zarządzania – powstaje na skutek złego zarządzania spółką i przenosi się na ceny instrumentów finansowych, wyemitowanych przez daną spółkę;
• ryzyko bankructwa – bankructwo emitenta prowadzi do utraty całości lub części zainwestowanego kapitału. Zagraża w największym stopniu akcjonariuszom.

Czynniki wpływające na ryzyko inwestycji

Teraz zajmiemy się tym, co wpływa na ryzyko inwestycji. Inwestycje bywają z natury niepewne, bowiem wpływa na nie wiele czynników lub zjawisk gospodarczych, które różnią się między sobą złożonością i zmiennością. 

Czynniki wpływające na ryzyko inwestycji to m.in.:

• czas – upływ czasu wspomaga wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia zmian, a ich wpływu na inwestycję nie da się tak łatwo oszacować;
• poziom obowiązującej inflacji;
• cel inflacyjny wskazany przez NBP;
• zmiana poziomu stóp procentowych w kraju – ma to wpływ głównie na poziom oprocentowania lokat bankowych czy obligacji;
• czynniki polityczne (np. wojna, zmiany podatkowe);
• zmienność kursów walutowych;
• efektywność ekonomiczna.

Jakim stopniem ryzyka obarczone są poszczególne inwestycje? Które są najbardziej ryzykowne?

Ryzyko inwestycyjne na rynku finansowym wprowadza pewną dawkę niepewności w przypadku większości inwestycji, jakie można podjąć. Nigdy nie ma się pewności co do uzyskania spodziewanej rentowności. Zawsze trzeba być gotowym na pewne straty albo uzyskanie niższej stopy zwrotu niż oczekiwana.

Za bezpieczne, jeśli chodzi o inwestowanie, uznawane są przede wszystkim lokaty i obligacje. Ryzyko inwestycji wzrasta nieuchronnie, gdy mówimy o instrumentach notowanych na giełdzie, takich jak akcje, fundusze inwestycyjne, kontrakty terminowe. Ze względu na złożoność giełdowych zjawisk poniżej ograniczymy się tylko do opisania trzech najpowszechniejszych sposobów lokowania pieniędzy wśród osób niemających zbyt wiele doświadczenia finansowego.

Ryzyko inwestowania w lokaty

Są inwestycje, w których ryzyko straty części lub całości zainwestowanych środków finansowych jest minimalne albo określane wręcz jako zerowe. Dobrym przykładem jest tutaj lokata bankowa, którą jednak raczej należy traktować jako sposób na oszczędzanie, a nie inwestowanie.

Ryzyko w przypadku lokaty właściwie nie istnieje, a wszystko dzięki temu, że środki finansowe na depozycie objęte są gwarancją ze strony Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) do wysokości odpowiadającej równowartości 100 000 euro. Z tego względu przy lokatach terminowych ryzyko tego, że bank nie odda nam powierzonych środków finansowych, w praktyce nie istnieje.

Ryzyko inwestowania w obligacje

Obligacje równie często wskazywane są jako te, które przynoszą stabilne zyski i wiążą się z możliwością podjęcia bezpiecznej inwestycji. Nie mogą być jednak traktowane jako alternatywa dla lokaty bankowej czy jej substytut.

Najbezpieczniejsze są obligacje skarbowe emitowane przez Skarb Państwa. Emitowane są one dla pokrycia deficytu budżetowego. Podobnie jest w przypadku obligacji gminnych, ponieważ tu można za ich pomocą sfinansować przedsięwzięcia dotyczące użyteczności publicznej. Na drugim biegunie znajdują się obligacje korporacyjne emitowane przez przedsiębiorstwa. Celem emisji jest zgromadzenie kapitału pozwalającego sfinansować kolejną inwestycję rzeczową.

Najmniej ryzykowne, ale zarazem najmniej opłacalne są obligacje skarbowe. Ryzyko rośnie wraz ze wzrostem oferowanego oprocentowania przez emitenta. Największe potencjalne zyski dotyczą najbardziej ryzykownych obligacji komercyjnych.

W tym temacie warto wiedzieć: Czy zakup obligacji indeksowanych inflacją jest obecnie opłacalny?

Ryzyko inwestowania w akcje

Inwestowanie w akcje z jednej strony obarczone jest większym ryzykiem niż inwestowanie choćby w lokaty bankowe. Każdy inwestor musi jednak sam podjąć decyzję, jaką niepewność jest skłonny zaakceptować. W związku z tym musi być świadom, jakie ryzyko wiąże się z inwestowaniem w akcje.

Ludzie często zaczynają się interesować inwestowaniem w akcje, gdy jest o nich głośno, bo dużo zyskują. Dzieje się tak podczas tzw. hossy. To pobudza apetyt i robi nadzieję osiągnięcia dużego zysku. Ryzyko inwestowania w akcje jest jednak zawsze obecne, a sytuacja w każdej chwili może się zmienić, czego świadkami jesteśmy chociażby aktualnie. Gdy nadejdzie bessa, kursy akcji zaczną spadać, a wtedy będzie można sporo stracić.

Jak obliczyć ryzyko inwestycji? Czy możliwa jest samodzielna ocena ryzyka inwestycyjnego?

Samodzielna ocena ryzyka inwestycyjnego jest bardzo trudna. Trzeba znać jego rodzaj oraz czynniki, które wpływają na jego wzrost. Dobra informacja jest jednak taka, że istnieją agencje ratingowe, które analizują ryzyka inwestycyjne i wydają ocenę ratingową.

Wśród najpowszechniejszych sposobów lokowania kapitału, czyli na lokatach i w obligacjach, ryzyko będzie znikome. Trzeba się jednak liczyć z tym, że zyski najprawdopodobniej też. By zacząć efektywnie obracać akcjami lub grać na giełdzie, potrzeba dużej ilości wiedzy, doświadczenia i niekiedy również silnej psychiki. Konieczna jest znajomość przeprowadzania analizy technicznej, czytanie indeksów giełdowych czy dostrzeganie niezawsze widocznych trendów. 

By zminimalizować ryzyko przy jednoczesnym zwiększeniu zysków, niezbędna jest po prostu wiedza i doświadczenie. Pomocny być może na początek będzie niniejszy tekst: Kiedy kupować, a kiedy sprzedawać akcje? Spekulacje giełdowe w obliczu inflacji.