Darowizna od rodziców: jak uniknąć podatku?

Darowizna od rodziców czy w najbliższej rodzinie może być zwolniona od opodatkowania. Jak to wygląda w praktyce?

• Darowizna od rodziców jest formalnie darowizną dokonywaną w obrębie I grupy podatkowej.
• Nie musisz zgłaszać darowizny od rodziców do kwoty 36 120 zł.
• Powyżej limitu darowizny w tzw. zerowej grupie podatkowej zgłoś ją do US i nie płać podatku.
• Darowizna pieniężna od rodziców musi być potwierdzona np. przelewem na konto bankowe.
• Do zgłoszenia darowizny służy druk SD-Z2.

Czym jest darowizna od rodziców?

Darowizna od rodziców jest przekazywaną w najbliższej rodzinie. W świetle przepisów Kodeksu cywilnego, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888). W takim przypadku obdarowanymi są dzieci, a darczyńcami rodzice.

Według przepisów umowa darowizny powinna przyjmować formę aktu notarialnego, ale ustawodawca przewidział jednocześnie, że nie zawsze jest to konieczne, o ile świadczenie zostanie spełnione. Wówczas nawet umowa darowizny zawarta bez zachowania formy notarialnej stanie się ważna. Wyjątkiem od reguły są sytuacje, gdy darowizna dotyczy przekazania:

• prawa własności do nieruchomości,
• prawa użytkowania wieczystego nieruchomości,
• prawa spółdzielczego do lokalu.

Jeśli więc darowizna od rodziców dotyczy w Twoim przypadku innych rzeczy czy praw, albo jest to kwota pieniędzy, nie musisz iść z rodzicami do notariusza i ponosić kosztów sporządzenia aktu notarialnego. Dobrym pomysłem będzie jednak zawarcie umowy darowizny od rodziców, co ułatwi załatwienie formalności w urzędzie skarbowym.  Umowa darowizny pieniędzy spisana na kartce papieru i opatrzona podpisami rodziców i dziecka.

Warto sprawdzić: Taksa notarialna – co to jest i ile wynosi taksa notarialna?

Rodzaje darowizn od rodziców

Rodzice mogą przekazać Ci różnego rodzaju rzeczy, prawa majątkowe i pieniądze. Biorąc pod uwagę przedmiot darowizny, wyróżnię:

• darowizny finansowe, inaczej pieniężne,
• darowizny rzeczowe, w ramach których przekazywane są różnego rodzaju ruchomości i nieruchomości.

W przypadku gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość, obowiązkowo musisz ją przekazać na mocy aktu notarialnego. Czy darowizna od rodziców może być w gotówce czy przelewem? Najlepiej, by pozostawiła po sobie jakikolwiek ślad, np. zapis na koncie bankowym czy formę przekazu pocztowego. Jeśli realizujesz darowiznę od rodziców tytuł przelewu może brzmieć: darowizna od mamy, darowizna od taty itp.

Podatek od darowizny od rodziców – podstawowe informacje

Zasadniczo wszystkie darowizny, bez względu na ich formę podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Są korzyścią majątkową dla Ciebie jako obdarowanego, dlatego zgodnie z przepisami musisz pamiętać o opłaceniu od nich daniny.

Jednak darowizna od rodzica dla dziecka, podobnie jak darowizna dla rodzica od dziecka, korzystać może ze zwolnienia podatkowego.

Darowizny i spadki bez podatku dotyczą określonych grup podatkowych. Wyróżnię 4 takie grupy – dla każdej z nich określona jest inna kwota wolna.

Od 27 października 2020 roku za zstępnych uważa się również osoby, które przebywają lub przebywały:

• w rodzinie zastępczej,
• w rodzinnym domu dziecka,
• w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Ponadto za wstępnych uważane są osoby, które tworzą rodzinę zastępczą czy prowadzą rodzinny dom dziecka, albo pracują z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Rodzice zaliczani są do tzw. zerowej grupy podatkowej i w związku z tym przy darowiznach w najbliższej rodzinie Ty jako osoba obdarowana przez rodziców korzystasz z braku opodatkowania, ale nie dzieje się to automatycznie. 

Dowiedz się więcej: Lista obowiązkowych podatków. Które trzeba płacić, a kiedy można ich uniknąć?

Darowizna od rodziców a zwolnienie z podatku

Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn dotyczy w pierwszej kolejności darowizny od rodziców. Nie musisz go płacić be względu na wysokość darowizny pieniężnej czy wartość darowizny rzeczowej. Możesz skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn rzeczy lub praw majątkowych, niezależnie od wartości uzyskanych rzeczy i praw. Zwolnienie wynika z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn i stosuje się je do sytuacji i osób przewidzianych w tej ustawie.

Warunki zwolnienia dla najbliższej rodziny

Ponieważ rodzice i dzieci należą do zerowej grupy podatkowej, darowizna od rodziców może być zwolniona całkowicie od podatku. Skorzystanie z takiego zwolnienie wymaga jednak spełnienia pewnych warunków:

• w przypadku gdy wartość darowizny przekracza 36 120 zł, należy ją w ciągu 6 miesięcy zgłosić do urzędu skarbowego,
• obowiązek zgłoszenia dotyczy także sytuacji, gdy od rodzica otrzyma się w ciągu 5 lat kilka darowizn o łącznej wartości przekraczającej kwotę 36 120 zł (nie ma znaczenia jak często była darowizna od rodziców – limit liczy się dla łącznej wartość w ciągu 5 lat).

👉Przykład 1

W ciągu 5 ostatnich lat rodzice przekazali dziecku pieniądze o łącznej sumie 36 000 zł. Czy taka darowizna od rodziców jest opodatkowana? Nie. Co więcej, dziecko nie musi jej zgłaszać do urzędu skarbowego, ponieważ suma darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku, czyli 36 120 zł.

👉Przykład 2

Miała miejsce jednorazowa darowizna 100 tysięcy zł od rodziców, a więc przekraczająca limit zwolnienia. Powinieneś zatem zgłosić ją do urzędu skarbowego, a także dostarczyć dowód przyjęcia środków finansowych. Jest to bardzo ważne, aby darowizna pieniędzy od rodziców w gotówce była udokumentowana. Nie można tak dużej kwoty przekazać po prostu w gotówce z ręki do ręki.

To może Cię zainteresować: Komu należy się spadek? Ile trzeba za to zapłacić podatku?

Obowiązek zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego

W przypadku gdy otrzymałeś darowiznę od rodziców, zgłoszenie jej do urzędu skarbowego nie zawsze jest konieczne i wymagane do uniknięcia opłacania podatku. Wszystko zależy od jej wysokości czy wartości. Jeśli w ciągu 5 ostatnich lat otrzymałeś nie większą łącznie niż 36 120 zł od rodziców brak zgłoszenia nie będzie równoznaczny z brakiem możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego. Obowiązek zgłoszenia w tzw. zerowej grupie podatkowej powstaje dopiero wtedy, gdy przekroczysz kwotę wolną.

Jeśli otrzymałeś od mamy lub taty darowiznę o dużej wartości lub w wysokiej kwocie przekraczającej 36 120 zł, powinieneś zgłosić ją do urzędu skarbowego. Tylko w ten sposób możesz nadal korzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.

Czy zasilenie konta dziecka to darowizna?

Zobacz więcej

Procedura zgłaszania darowizny od rodziców

Darowiznę od rodziców w 2024 roku zgłaszasz do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 - Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Na wniosku tym powinieneś wykazać nadwyżkę darowanej Ci kwoty przekraczającej limit wolny od podatku od spadków i darowizn.

Wskaż wszystkie informacje dotyczące Ciebie, jako obdarowanego, rodziców – darczyńców czy szczegóły umowy darowizny pieniężnej. Wzór urząd skarbowy udostępnia na swoich stronach internetowych. Szczegółowe informacje znajdziesz na stronie www.podatki.gov.pl.

Formularz SD-Z2 – kiedy i jak go złożyć?

Darowiznę od rodziców powinieneś zgłosić do urzędu skarbowego właściwego miejscowo Tobie jako osoby obdarowanej według Twojego miejsca zamieszkania. Musisz pamiętać, że w przypadku darowizny w formie aktu notarialnego za zgłoszenie jej do US odpowiada notariusz.

Druk SD-Z2 możesz złożyć w formie papierowej, ale i przez internet.

Terminy zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego

Masz 6 miesięcy na zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego. Jeśli spóźnisz się z deklaracją, choćby o zaledwie jeden dzień, nie będziesz mieć możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego. Termin ten nie może być przywrócony, nawet wtedy, gdy do spóźnienia doszło nie z Twojej winy.

Niezgłoszona darowizna od rodziców nie będzie pociągała za sobą żadnych konsekwencji finansowych dla Ciebie, jeśli będzie dokonana w kwocie lub o wartości poniżej wskazanego limitu 36 120 zł.

Darowizna pieniężna – szczególne wymagania

Jeśli przedmiotem darowizny są pieniądze, czyli otrzymałeś darowiznę pieniężną od rodziców, obowiązują szczególne wymagania formalne. Musisz udokumentować otrzymanie takiej kwoty na Twój rachunek w banku, w Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej lub przekazem pocztowym.

Do druku SD-Z2 dołączyć powinieneś dowody otrzymania darowizny, np. potwierdzenie wpływu środków na rachunek bankowy czy druk przekazu pocztowego.

Konsekwencje przekazania darowizny w gotówce

O ile udokumentowana darowizna pieniężna w najbliższej rodzinie nie powoduje, że będziesz musiał zapłacić podatek, o ile takie konsekwencje spotkają Cię przy przekazaniu jej w gotówce, bez potwierdzenia. Jest to zgodne z wykładnią przepisów prezentowaną przez organy podatkowe.

Jednak w niektórych przypadkach możesz liczyć na uniknięcie opłacenia podatku, jeśli skierujesz w tej kwestii skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rośnie liczba wyroków, które wskazują, że także darowizny w gotówce mogą korzystać ze zwolnienia określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jeśli nie chcesz jednak przeprowadzać długą procedurę sądową, postaraj się o udokumentowanie darowizny pieniężnej od rodziców.

Darowizna nieruchomości od rodziców

Darowizna nieruchomości od rodziców np. domu lub mieszkania, albo działki jest najczęstszym przypadkiem budzącym wątpliwości pod względem podatkowym. Przede wszystkim musisz pamiętać, że umowa darowizny musi mieć zachowaną formę aktu notarialnego. Jeśli chodzi o podatek od spadków i darowizn, będziesz zwolniony z jego opłacenia. Notariusz powinien w akcie notarialnym wprowadzić na ten temat stosowny zapis, że jako obdarowany korzystasz z takiego zwolnienia na podstawie art. 4a ustawy o spadkach i darowiznach. Do jego obowiązków należy także zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego.

Nie ma możliwości, by legalnie rodzice przekazali Ci dom czy działkę w ramach umowy darowizny bez notariusza. Kosztem zawarcia aktu notarialnego przy darowiźnie nieruchomości od rodziców będzie taksa notarialna i opłaty sądowe. Taksa zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej wyniesie od 100 zł do nawet 10 000 zł.

Kliknij i sprawdź: Odroczenie terminu płatności podatku

Konsekwencje niezgłoszenia darowizny od rodziców

Konsekwencje niezgłoszenia darowizny od rodziców są dość poważne, dlatego pamiętaj o tym obowiązku i dopełnij formalności w ustawowym terminie. Jeśli tego nie zrobisz, nie tylko stracisz prawo do skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.

W przypadku gdy urząd skarbowy w wyniku kontroli odkryje niezgłoszoną darowiznę, która zgodnie z prawem podlegała zgłoszeniu, nałoży na Ciebie jako obdarowaną osobę podatek karny w wysokości nawet 20%. Fiskus nałoży na Ciebie daninę w wysokości od 3 do 20%, w zależności od kwoty nadwyżki ponad limit wolny od podatku oraz koligacje rodzinne – związek pomiędzy osobą obdarowaną a darczyńcą.

Niezależnie od sankcyjnej stawki podatku musisz liczyć się z tym, że konsekwencją braku zgłoszenia darowizny od rodziców do urzędu skarbowego będzie odpowiedzialność karno-skarbowa w wysokości uzależnionej od stopnia, w jakim naraziłeś budżet państwa na uszczuplenie podatku.

Kary finansowe mogą być bardzo wysokie, co może doprowadzić do sytuacji, że będziesz musiał zapożyczyć się, by je opłacić. Ranking kredytów gotówkowych pokaże, gdzie możesz liczyć na najtańszy zobowiązanie na cele dowolne.

Darowizna a inne formy przekazania majątku

Darowizna nie jest jedyną formą przekazania składników majątku przez rodziców swoim dzieciom. Za życia oczywiście jest jedną z opcji, ale rodzic może Ci zapisać w testamencie swój dom, mieszkanie, czy kwotę środków finansowych na koncie. W tabeli umieściłem porównanie cech darowizny i spadku:

Zwrócę jeszcze Twoją uwagę na to, że nawet przy zapisaniu w spadku np. domu przez ojca możesz mieć obowiązek wypłaty zachowku swoim braciom czy siostrom oraz innym osobom, które powołane są do dziedziczenia. Ponadto jest wiele kwestii wiążących darowiznę od rodziców a podział majątku i zachowek przy spadku.

Zachowek to pewna kwota pieniężna lub wartość, stanowiąca minimum należne zstępnym, małżonkowi czy rodzicom spadkodawcy, bez względu właściwie na to, czy zostali oni uwzględnieni w testamencie pozostawionym przez zmarłego.

Warto sprawdzić zapis w art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

Jaki ma wpływ darowizna od rodziców na zachowek? Zasadniczo przy ustalaniu prawa danej osoby do zachowku, konieczne jest doliczenie do spadku darowizn, jakie zostały uczynione przez spadkodawcę. Od zasady tej są pewne wyjątki, wymienione w art. 994 Kodeksu cywilnego. Zalicza się do nich:

• drobne darowizny, zwyczajowe w danych stosunkach przyjętych (np. od rodziców dla dziecka comiesięczna darowizna drobnej kwoty),
• darowizny dokonane przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Formą przekazania wartości materialnych może być umowa dożywocia, jeśli chodzi o nieruchomość mieszkalną. Jest specyficzną formą przekazania własności nieruchomości. Umowa dożywocia jest umową, na mocy której jedna ze stron nazywana dożywotnikiem zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości na nabywcę. W zamian za to ten nabywca powinien zapewnić dożywotnie utrzymanie dożywotnika. Nie jest ona jednak tym samym, co darowizna, na co wskazuje poniższe porównanie.

Umowa dożywocia nie jest traktowana jak darowizna w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nie będzie podlegała opodatkowaniu tą daniną.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące darowizn od rodziców

Czy darowizna od rodziców wpływa na zdolność kredytową?

Darowizna pieniężna od rodziców poprawi Twoją sytuację finansową, ale nie licz na to, że bank weźmie ją pod uwagę przy wyliczaniu Twojej zdolności kredytowej. Pożyczka czy darowizna od rodziców dla dziecka może jednak pomóc Ci w zbudowaniu odpowiednio wysokiego wkładu własnego. To ułatwi ostatecznie uzyskanie kredytu hipotecznego np. na nabycie mieszkania czy domu.

Czy można odwołać darowiznę po jej przekazaniu?

Możliwe jest odwołanie darowizny, nawet jeśli została ona już przekazana. Reguluje to art. 896 Kodeksu cywilnego. Jeśli darowizna nie została jeszcze wykonana, można ją odwołać, w przypadku gdy już po zawarciu umowy stan majątkowy darczyńcy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania, odpowiednio do usprawiedliwionych potrzeb lub bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

W przypadku darowizny wykonanej także możliwe jest jej odwołanie na podstawie art. 897 i 898 Kodeksu cywilnego w takich sytuacjach:

• darczyńca popadnie w niedostatek, a obdarowany nie będzie chciał wypełnić obowiązku zaspokojenia jego potrzeb,
• obdarowany dopuścił się wobec darczyńcy rażącej niewdzięczności.

Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie, jakie darczyńca złożyć powinien obdarowanemu na piśmie.

Źródła:

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf

https://www.podatki.gov.pl/media/9659/broszura_mf_nabycie-spadku-lub-darowizny-w-najblizszej-rodzinie-zwolnienie-od-podatku-sd_ver_1_3.pdf

https://www.gov.pl/web/gov/zglos-otrzymanie-majatku-ze-spadku-lub-darowizny-formularz-podatkowy-sd-z2