Jeśli zaciągasz kredyt hipoteczny w celu realizacji własnych potrzeb mieszkaniowych, musisz dopełnić licznych formalności. Jednym z załączników do kredytu, którego wymaga wiele banków, może być operat szacunkowy. Kiedy wymagany jest ten dokument? Zdarza się, że to sama instytucja wysyła rzeczoznawcę z misją specjalną do nieruchomości klienta, aby przygotował operat szacunkowy do kredytu hipotecznego. Czym on jest i czemu służy? Jak wygląda i kto za niego płaci?
Co to jest operat szacunkowy, czyli wycena nieruchomości do kredytu hipotecznego
Należy uznać go za specjalistyczną formę wyceny nieruchomości i jednocześnie dokument urzędowy o swoistym przeznaczeniu. Zanim zostanie udzielony kredyt hipoteczny, operat szacunkowy dostarczy rzetelnych informacji o wartości nieruchomości. To konieczne, ponieważ żaden bank najpewniej nie będzie skłonny udzielić Ci kredytu o wysokości większej niż 80-90 proc. wartości domu czy mieszkania i nie tylko.
Po co robi się operat szacunkowy? Ocena tego, jak wysoki wkład własny powinieneś wnieść przy kredycie, wymaga oszacowania wartości nieruchomości, na której zostanie ustanowione w przyszłości zabezpieczenie hipoteczne. Zajmują się tym rzeczoznawcy majątkowi, zwykle pracujący dla wybranych banków, dlatego określani mogą być mianem rzeczoznawców bankowych. To oni sporządzają operat.
Udzielenie kredytu nie jest jednak jedynym celem sporządzania operatu szacunkowego. Kredyt hipoteczny, rzecz jasna, jest często spotykanym powodem jego przygotowania, ale wykonuje się go także w celu ustalenia wysokości opłaty adiacenckiej lub wartości służebności przesyłowej czy wartości darowizny.
Kto go wówczas sporządza? Uprawniony rzeczoznawca, niekoniecznie zatrudniony przez bank.
Po co i kiedy wymagany jest operat szacunkowy? Najczęściej sporządzany jest w celu:
- ustalenia ceny sprzedaży lub kupna nieruchomości;
- podziału majątku, w ramach którego jest też nieruchomość;
- zabezpieczenia kredytu hipotecznego;
- obliczenia danin skarbowo-podatkowych.
Operat jest ściśle związany z samą nieruchomością i można powiedzieć, że jego celem jest rzetelne wyliczenie jej aktualnej realnej wartości.
Wycena nieruchomości lub mieszkania do kredytu
Sporządzenie operatu szacunkowego przydaje się także osobom dokonującym gotówkowego zakupu nieruchomości. Jeśli nabywca chce uzyskać pewność, że wybrana inwestycja jest warta jego pieniędzy, może zlecić wykonanie operatu szacunkowego, dzięki któremu rzetelnie określi cenę wyjściową przedmiotu transakcji.
W wyniku przygotowania operatu szacunkowego domu czy mieszkania można dowiedzieć się ponad wszelką wątpliwość, jaka jest aktualna wartość nieruchomości. Informacja ta jest ważna dla potencjalnego kupującego, zwłaszcza tego, który decyduje się na zaciągnięcie kredytu hipotecznego, ale ma niebagatelne znaczenie również dla sprzedającego.
Operat szacunkowy działki budowlanej
W przygotowywanym operacie szacunkowym do banku przedmiotem wyceny jest nieruchomość, ale niekoniecznie zabudowana. Mogą to być też operaty szacunkowe działki budowlanej, polegające na sporządzeniu jej obiektywnej wyceny w ramach dokumentu urzędowego stworzonego przez uprawnionego do tego celu rzeczoznawcę.
W operacie szacunkowym nieruchomości gruntowej zabudowanej domem jednorodzinnym znajdzie się opis wszystkich elementów wpływających na ostateczną wycenę nieruchomości. Podczas sporządzania wyceny działki rzeczoznawca bierze pod uwagę takie czynniki, jak:
- lokalizacja działki,
- uśrednione ceny podobnych działek budowlanych,
- stan nieruchomości,
- przewidywany wzrost wartości,
- przeznaczenie nieruchomości (działki) w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Rzeczoznawca powinien też wskazać metodę kalkulacji, jaką wykorzystuje podczas przygotowywania wyceny działki do kredytu bankowego.
Jak wygląda operat szacunkowy i co sprawdza rzeczoznawca?
Do sporządzenia operatu szacunkowego dla banku uprawniony jest tylko rzeczoznawca nieruchomości – niezależnie pracujący lub zatrudniony przez bank. Sporządza go w ten sposób, aby organy administracji mogły dokonać oceny logiczności oraz poprawności wniosków operatu szacunkowego. Jak wygląda w praktyce przykładowy operat i na jakich metodach opiera swoje obliczenia rzeczoznawca bankowy lub niezależny?
Istnieje kilka metod sporządzania operatu szacunkowego oraz wyceny nieruchomości. Najczęściej wykorzystywane są metody w podejściu porównawczym, tj.:
- metoda porównywania parami,
- metoda korygowania ceny średniej.
Metoda porównywania parami polega na wycenie nieruchomości na podstawie porównania jej kolejno z innymi lokalami, które w przeszłości były już przedmiotem obrotu rynkowego. Znane są właściwe im warunki zawarcia transakcji, wyróżniki nieruchomości, a co najważniejsze – również ich ceny transakcyjne.
Nieco inaczej przeprowadza się operat szacunkowy, jeśli rzeczoznawca majątkowy do oszacowania wartości nieruchomości przyjmuje metodę korygowania ceny średniej. Do porównań metoda ta przyjmuje co najmniej kilkanaście lokali podobnych, które stanowią przedmiot obrotu rynkowego i dla których pozyskuje się ceny transakcyjne, właściwości nieruchomości oraz warunki zawarcia transakcji.
Wówczas rzeczoznawca samą wartość lokalu określi z wykorzystaniem korekty średniej ceny podobnych obiektów z użyciem współczynników korygujących, które uwzględniają poszczególne różnice.
Co zawiera operat szacunkowy?
Zastanawiasz się, jak w praktyce wygląda operat szacunkowy? Co uwzględnia taki dokument i co sprawdza rzeczoznawca majątkowy, który go sporządza? Są w nim uwzględnione najważniejsze informacje dotyczące wartości nieruchomości. Rzeczoznawca majątkowy w swojej opinii umieszczonej w operacie szacunkowym podaje:
- dokładne dane nieruchomości – jej wielkość, położenie i rodzaj (czy jest to mieszkanie, dom, działka budowlana itp.);
- cel wyceny – na przykład udzielenie kredytu z zabezpieczeniem hipotecznym ustanowionym na wycenianej nieruchomości;
- źródła informacji o nieruchomości – oględziny nieruchomości, zdjęcia, księga wieczysta;
- analizę badanego rynku nieruchomości w kontekście danego obiektu podlegającego operatowi szacunkowemu;
- opis stanu technicznego nieruchomości;
- metody i techniki dokonywanej wyceny.
Rzeczoznawca opisuje w operacie stan obiektu, jaki zastał na miejscu, a także wskazuje przeznaczenie, czyli czy to jest dom jednorodzinny, wielorodzinny, mieszkanie, działka budowlana czy inny obiekt.
Warto wiedzieć: Umowa rezerwacyjna domu i mieszkania. Jak się ma do przedwstępnej i deweloperskiej?
Następnie analizuje i charakteryzuje rynek nieruchomości, na którym występuje dany obiekt, w kontekście celu i sposobu wyceny. Wskazuje ponadto rodzaj określanej wartości, wybór podejścia przy jej szacowaniu, a także metody oraz techniki szacowania. Na koniec przedstawia obliczenia wartości lokalu i wynik wyceny, umieszczając w tym miejscu pełne uzasadnienie.
Ile kosztuje i ile jest ważny operat szacunkowy?
Osoby, które muszą zrobić wycenę nieruchomości, zastanawiają się, jaki jest koszt operatu szacunkowego, bo zwykle to kupujący – kredytobiorca za niego płaci. Stawki są różne. W dużych miastach za operat szacunkowy do kredytu hipotecznego będziesz musiał oczywiście zapłacić nieco więcej. Cena będzie wyższa, jeśli zostanie on przygotowany przez renomowanego rzeczoznawcę.
W przypadku wyceny mieszkania czy działki budowlanej za pracę nad wykonaniem operatu szacunkowego zapłacisz od 500 do 900 złotych. Natomiast operat szacunkowy domu będzie nawet dwukrotnie droższy – może sięgnąć 1 200 zł. Za wycenę samej działki budowlanej nie powinieneś zapłacić więcej niż 800 zł.
Jaki jest koszt operatu szacunkowego wykonywanego przez eksperta banku? W niektórych instytucjach bankowych za ten dokument zapłacisz nieco mniej. Możesz liczyć na to, że bank naliczy Ci opłatę w wysokości około 300 zł za mieszkanie, a za operat szacunkowy domu – około 400 zł.
Sporządzony operat szacunkowy jest ważny tylko przez jakiś czas, a nie stale. Wszystko przez to, że wartość nieruchomości się zmienia. Przyjmuje się, że może on być wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem, np. do udzielenia kredytu hipotecznego w pożądanej przez ciebie wysokości, wyłącznie przez 12 miesięcy od daty jego sporządzenia.
Są pewne wyjątki od rocznej wartości operatu szacunkowego, ale muszą wystąpić istotne uwarunkowania prawne lub inne czynniki. Po tym czasie operat staje się nieważny, ale możesz go „odzyskać” – wystarczy, że rzeczoznawca majątkowy potwierdzi jego aktualność, a ważność operatu szacunkowego przedłużona zostanie o kolejne 12 miesięcy. Ile trwa jego przygotowanie? Nie dłużej niż kilka czy kilkanaście dni.
To też ważne: Ile wynosi koszt sporządzenia aktu notarialnego przy zakupie nieruchomości?
Które banki wykonują operaty szacunkowe samodzielnie?
Nie wszystkie banki wymagają od kredytobiorców, by zdecydowali się na usługi zatrudnianych przez nich rzeczoznawców, ale często konieczne jest, by operat szacunkowy został wykonany przez specjalistę, którego zaakceptuje instytucja bankowa.
W przypadku takich banków jak:
- Alior Bank,
- ING Bank Śląski,
- Millennium,
- BOŚ Bank,
- Pekao,
- Bank Pocztowy,
- Santander Bank Polska,
możesz skorzystać z usług wybranego przez siebie, niezależnego rzeczoznawcy.
Decydując się na kredyt w m.in. takich bankach jak:
- BNP Paribas,
- PKO BP,
- Citi Handlowy,
- mBank,
musisz skorzystać z usług rzeczoznawcy zatrudnianego przez dany bank i uiścić za to opłatę lub wcześniej przez niego zaakceptowanego specjalisty.
Jak zakwestionować operat szacunkowy, jeśli jest zaniżony?
Co powinieneś zrobić, jeśli okaże się, że rzeczoznawca wskazał w operacie niską wycenę nieruchomości przez bank? Możesz wnieść zarzuty do operatu szacunkowego. Co do zasady zgłoszone uwagi i ewentualne pytania w zakresie wyceny nie mogą pozostać bez odpowiedzi ze strony rzeczoznawczy.
Ma on wyznaczony czas na ustosunkowanie się do Twoich uwag. Jeśli wyjaśnienia nie są dla Ciebie wystarczające lub samo pisemne przedstawienie zarzutów do operatu nie przyniesie pożądanych skutków, możesz złożyć wniosek do organu o przeprowadzenie w sprawie rozprawy administracyjnej z udziałem biegłego.
Istnieje też szansa podważenia operatu poprzez poddanie go kontroli organizacji zawodowej rzeczoznawców majątkowych. Wydana ocena nie zmieni co prawda samej wyceny nieruchomości, ale będzie zawierała opis możliwych nieprawidłowości w operacie, co stanowi niepodważalną podstawę do jego zakwestionowania.
Jeśli chcesz podać w wątpliwość zaniżony operat szacunkowy wykonany przez rzeczoznawcę np. z banku, możesz też znaleźć innego, cieszącego się nieposzlakowaną opinią i zlecić tzw. kontroperat, czyli wycenę alternatywną dla nieruchomości. Musisz wiedzieć przy tym, że przyjdzie Ci ponieść pełne koszty kolejnej wyceny, a te mogą być wysokie.
Zaniżona wycena nieruchomości pod kredyt hipoteczny stwarza jednak wiele problemów. Dołóż wszelkich starań, by operat do kredytu hipotecznego był jak najbardziej wiarygodny i zgodny z rzeczywistym stanem rzeczy.
Który operat szacunkowy ma pierwszeństwo w przypadku wykonania dwóch niezależnych?
Co do zasady przyjmuje się, że operat sporządzony później jest bardziej aktualny i właśnie nim należy się kierować. Jeśli jednak wydaje się, że jeden z operatów przeprowadzono błędnie, nierzetelnie, a wartości szacowanej nieruchomości znacznie się między sobą różnią, zastanów się, czy w ogóle próbować kupić taką nieruchomość. Być może taka transakcja okaże się w wysokim stopniu ryzykowna.
Operat szacunkowy w pytaniach i odpowiedziach
Masz wątpliwości dotyczące operatu szacunkowego do kredytu hipotecznego? Sprawdź najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi w tym zakresie.
Jak wygląda operat szacunkowy nieruchomości gruntowej zabudowanej domem jednorodzinnym?
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby sporządzić operat szacunkowy nieruchomości gruntowej zabudowanej domem jednorodzinnym. Musi być w nim wskazana dokładna lokalizacja takiego lokalu oraz oznaczenie księgi wieczystej.
W operacie znajduje się przedmiot i zakres wyceny, wraz z jej celem, podstawy formalne, prawne i merytoryczne oszacowania wartości nieruchomości oraz dokładny opis przedmiotu wyceny, w tym:
- stan prawny nieruchomości,
- przeznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,
- lokalizacja i sąsiedztwo,
- charakterystyka przedmiotu wyceny.
Rzeczoznawca musi wskazać w operacie szacunkowym nieruchomości zastosowany przez siebie sposób wyceny. Przygotowuje też analizę i charakterystykę rynku lokalnego, a ostatecznie ustala wartość rynkową nieruchomości wraz z określeniem jej wartości dla wymuszonej sprzedaży.
Operat szacunkowy a służebność przesyłu
Zdarza się, że powodem, dla którego realizuje się wycenę nieruchomości, jest określenie wartości służebności przesyłowej. Służebność ta dotyczy urządzeń, które wykorzystywane są do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych podobnych sprzętów, które nie należą do części składowych nieruchomości, jeśli wchodzą w skład danego przedsiębiorstwa.
Podczas ustanawiania służebności przesyłu może pojawić się potrzeba sporządzenia operatu szacunkowego. Ma on na celu określenie wartości roszczeń, które mogą przysługiwać właścicielowi gruntu w związku z istnieniem na jego nieruchomości instalacji przesyłowych.
Właściciel może w szczególności domagać się zapłaty za korzystanie z nieruchomości, odszkodowania za zmniejszenie wartości w związku z ulokowaniem urządzeń przesyłowych na nieruchomości, a także odszkodowania z tytułu utraconych pożytków.
Operat szacunkowy lokalu mieszkalnego metodą porównywania parami
Istnieją dwie metody sporządzania operatów szacunkowych – metoda porównywania parami i metoda korygowania ceny średniej. Szerzej zostały już opisane we wcześniejszej części tekstu.
Przeczytaj też: Amortyzacja mieszkania na wynajem – jak ją obliczyć? Jakie zmiany przewiduje Nowy Ład?
Operat szacunkowy a opłata adiacencka
Opłata adiacencka jest należnością, jaką obarczany jest właściciel nieruchomości w przypadku wzrostu jej wartości. Ustalana jest przez władze gminy. Jeśli nie zostanie uiszczona w odpowiednim terminie, wystąpi ryzyko egzekucji administracyjnej i przełoży się na wiele negatywnych konsekwencji dla płatnika.
Do wzrostu wartości nieruchomości może dojść na skutek określonego zdarzenia, np.:
- budowy urządzeń infrastruktury technicznej, częściowo finansowanej z udziałem środków Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego;
- przeprowadzania z udziałem środków ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi lub pochodzących z budżetu Unii Europejskiej określonych inwestycji;
- scalania lub podziału nieruchomości, co może przyczynić się do uzyskania bardziej korzystnych konfiguracji przestrzennej obiektu i umożliwi jego lepsze zagospodarowanie.
Zanim gmina będzie mogła nałożyć na daną osobę opłatę adiacencką, musi dowieść, że doszło do zdarzenia prowadzącego do wzrostu wartości nieruchomości. Przez rzeczoznawcę majątkowego zatrudnionego lub zaangażowanego przez gminę przygotowywany jest operat szacunkowy w celu naliczenia opłaty adiacenckiej.
Obciążony taką opłatą płatnik powinien sprawdzić, kto dokonał operatu szacunkowego i czy był to uprawniony rzeczoznawca. Powinien też sprawdzić, ile czasu minęło pomiędzy datą sporządzenia operatu a datą wydania decyzji o nałożeniu opłaty. Okres ten nie powinien przekraczać kilku miesięcy.
Obowiązkiem rzeczoznawcy jest zbadanie stanu nieruchomości w momencie zaistnienia warunków zwiększających jej wartość, zgodnie z cenami obowiązującymi w dniu wydania decyzji o obarczeniu właściciela opłatą adiacencką.
Operat szacunkowy w podejściu dochodowym
Nie tylko porównanie z innymi nieruchomościami i sprawdzenie średnich cen obowiązujących na rynku pozwala na sporządzenie operatu szacunkowego lokalu użytkowego. Podejście dochodowe także jest przy tym stosowane i zgodne z istniejącym stanem prawnym.
W jego wypadku bierze się pod uwagę dochód z lokalu jako podstawę wyceny. W tym wypadku konieczne jest zaznajomienie się z wysokością dochodu uzyskiwanego lub możliwego do uzyskania z czynszów i z innych dochodów z nieruchomości stanowiącej przedmiot wyceny oraz z lokali podobnych.
W podejściu dochodowym stosowane są dwie metody sporządzania operatu szacunkowego:
- metoda inwestycyjna,
- metoda zysków.
Metoda inwestycyjna stosowana jest podczas określania wartości nieruchomości, które przynoszą lub w przyszłości mogą przynosić dochód z czynszów najmu lub dzierżawy, którego wysokość można ustalić na podstawie analizy kształtowania się stawek rynkowych takich czynszów.
Metodę zysków z kolei wykorzystuje się podczas określania wartości nieruchomości przynoszących lub mogących prawdopodobnie przynosić dochód, którego wysokości nie można ustalić tak jak w metodzie inwestycyjnej.
Operat szacunkowy do kredytu hipotecznego – podsumowanie
Operat szacunkowy do kredytu hipotecznego jest sporządzany z reguły przez rzeczoznawcę wskazanego przez bank lub zatrudnionego w banku. Taka sytuacja jest o tyle korzystna dla Ciebie, jako potencjalnego kredytobiorcy, że najprawdopodobniej mniej zapłacisz za operat do banku. Gdyby okazało się, że jest on niższy niż faktyczna wartość nieruchomości, możesz sporządzić kontrdokument, który może Ci pomóc w uzyskaniu kredytu hipotecznego w wyższej kwocie.
Zawsze pamiętaj, że operat szacunkowy jest jednym z podstawowych, urzędowych dokumentów, które potrzebne są do starania się o kredyt, a także do realizacji transakcji dotyczących nieruchomości. Rzeczoznawca przygotowuje operat w sposób rzetelny, na podstawie metody porównywania parami lub w ramach uśrednionej wyceny. W stosunku do lokali użytkowych wykorzystywane jest podejście dochodowe.
Operat przydaje się podczas ubiegania się o kredyt hipoteczny w banku, ale wymagany jest też przy dzieleniu spadku, podpisywaniu umowy małżeńskiej czy przy darowiznach i inwestycjach w nieruchomości. Warto się nim zainteresować nawet wtedy, gdy nie jest obowiązkowy, tj. wymagany z uwagi na obowiązujące przepisy czy praktykę bankową.
1 Komentarze