Usunięcie Wiboru z umowy kredytowej – jakie są na to szanse w 2024 roku?

Wskaźnik WIBOR ma znaczenie głównie dla kredytobiorców spłacających kredyty hipoteczne w złotówkach ze zmiennym oprocentowaniem. Na wysokość takiego oprocentowania składa się bowiem stała marża banku oraz właśnie zmienna stawka bazowa WIBOR (3M lub 6M). WIBOR określa średnią stopę procentową, po jakiej banki pożyczają sobie wzajemnie pieniądze. Jego wysokość dynamicznie się zatem zmienia i w dużej mierze zależy od stopy referencyjnej NBP. Jeśli więc stopy procentowe są podwyższane, rośnie też WIBOR, a wraz z nim również raty kredytowe.

Na czym polegał przełomowy wyrok dotyczący usunięcia WIBOR-u z umowy kredytowej?

Seria podwyżek stóp procentowych NBP, jaka miała miejsce w 2021 i 2022 roku i która wywindowała WIBOR i raty kredytowe, zachęciła wielu kredytobiorców do poszukiwania sposobów na rozwiązanie problemów z pomocą prawników.

Jedna z takich osób trafiła do kancelarii, która doszukała się pewnych błędów banku w trakcie udzielania kredytu hipotecznego i na tej podstawie postanowiła zakwestionować umowę kredytową.

Prawnicy zarzucili bankowi, że przy zawieraniu umowy nie poinformował klientki w odpowiedni sposób o ryzyku wzrostu stóp procentowych, a także nie przedstawił jej regulaminu ustalania stawki referencyjnej WIBOR przez spółkę GPW Benchmark, która jest administratorem tego wskaźnika.

Sprawa kwestionowanej umowy kredytowej trafiła do Sądu Okręgowego w Katowicach, który w listopadzie 2022 r. wydał postanowienie, że w czasie trwania postępowania powódka ma spłacać swój kredyt według oprocentowania wyliczanego wyłącznie według marży banku, a więc bez uwzględnienia WIBOR. W rezultacie jej rata kredytowa obniżyła się o około 5000 zł – z kwoty 6700 zł do około 1700 zł.

Choć postanowienie sądu miało charakter jedynie zabezpieczający i już miesiąc później (22 grudnia 2022 r.) zostało uchylone na skutek zażalenia banku, było przełomowe, ponieważ udowodniło, że usunięcie WIBORu z umowy kredytowej jest możliwe.

Do kancelarii prawnych w całej Polsce zaczęli więc zgłaszać się kolejni kredytobiorcy, którzy wobec poczucia krzywdy ze strony banków postanowili również zawalczyć o pozbycie się kłopotliwego wskaźnika WIBOR ze swoich umów o kredyty hipoteczne. Jakie przyniosło to efekty?

Kolejne wyroki i postanowienia sądów w sprawie usunięcia WIBOR

Należy podkreślić, że póki co żaden sąd nie wydał prawomocnego wyroku definitywnie usuwającego WIBOR z umowy kredytowej. Kilka sądów wydało jednak postanowienia dające nadzieję na pozytywne rozstrzygnięcie dla kredytobiorców:

• postanowienie Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 22 czerwca 2023 roku w sprawie o sygnaturze V Cz 9/23/8 o wyeliminowaniu wskaźnika referencyjnego WIBOR na czas trwania procesu;
• postanowienie Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie o sygnaturze akt II C 1391/23, wydane 28 lipca 2023 roku, o zawieszeniu spłaty kredytu w całości do zakończenia postępowania,
• wyrok (nieprawomocny) Sądu Rejonowego w Zielonej Górze z dnia 7 lipca 2023 r. w sprawie o sygn. I C 819/23 zasądzający usunięcie z umowy kredytowej WIBOR i pozostawienie w niej jedynie samą marżę banku, wynoszącą 1,7 proc.

Co ciekawe, nie wszystkie sądy rozstrzygają sprawy kredytów z oprocentowaniem opartym na WIBOR w podobny sposób. Przykładem jest Sąd Okręgowy w Białymstoku, który w ramach nieprawomocnego wyroku z 4 września 2023 r. w sprawie o sygnaturze I C 694/23 oddalił w całości powództwo kredytobiorców, którzy żądali usunięcia z umowy stawki WIBOR.

Czy faktycznie istnieją podstawy do usunięcia WIBOR-u z umowy kredytowej?

Podstawą pozwów o usunięcie WIBORu z umowy kredytowej jest występowanie w takich umowach zapisów niedozwolonych (tzw. klauzul abuzywnych), które działają na niekorzyść kredytobiorców. Konkretnie zarzuty wobec banków dotyczą:

• braku właściwego poinformowania kredytobiorcy przed zawarciem umowy o sposobie ustalania wskaźnika WIBOR,
• braku rzetelnej informacji o ryzyku zmiennej stopy procentowej i wpływu jej zmiany na wysokość rat kredytowych.

Co warto podkreślić, wielu kredytobiorców podważa również w ogóle zasadność stosowania WIBOR jako podstawy do ustalania oprocentowania kredytów, uznając tę stawkę za mało transparentną i podatną na manipulację banków, a więc także niezgodną z wytycznymi unijnego rozporządzenia BMR.

Dowiedz się więcej: Czy WIBOR(R) jest zgodny z BMR?

Co dla kredytobiorców oznaczałoby usunięcie WIBOR-u z umowy?

Usunięcie WIBOR-u z umowy kredytowej skutkuje tym, że jedynym składnikiem oprocentowania zmiennego kredytu pozostaje marża banku. Przypomnijmy, że w normalnym trybie odsetki są naliczane według oprocentowania składającego się z marży i WIBOR-u.

Wyeliminowanie WIBOR-u z umowy kredytowej skutkuje zatem obniżeniem oprocentowania, a więc także wysokości odsetek i samych rat kredytowych. Ponadto ze względu na to, że co do zasady marża jest stała, raty takiego kredytu bez WIBOR-u nie będą się zmieniać pod wpływem podnoszenia lub obniżania stóp procentowych NBP. Kredyt o zmiennym oprocentowaniu zmieni się zatem w kredyt ze stałym oprocentowaniem.

O ile spadłyby raty kredytów, gdyby usunąć WIBOR?

Jeśli dałoby się faktycznie usunąć WIBOR z umów kredytowych i zmusić banki do wyliczania odsetek wyłącznie na podstawie marży, raty kredytów spadłyby dzisiaj nawet o połowę. Wynika to z tego, że marże banków są dość niskie – wynoszą średnio 2-3 proc., natomiast wskaźniki WIBOR są aktualnie dość wysokie. Według notowań z marca 2024 roku wynoszą one odpowiednio:

• WIBOR 3M – 5,86%
• WIBOR 6M – 5,86%.

Warto tutaj zauważyć, że na przykład we wrześniu 2021 r. wysokość WIBOR 3M wynosiła zaledwie 0,24%, a WIBOR 6M – 0,28%, dlatego usunięcie w tamtym okresie tych wskaźników z umów kredytowych nie przełożyłoby się na tak spektakularny spadek rat kredytowych.

Poniżej przedstawiamy konkretne wyliczenia za pomocą kalkulatora kredytowego, z których jednoznacznie wynika, jak zmieniłyby się raty po usunięciu WIBOR-u oraz jaki wpływ na ich wysokość ma wysokość tego wskaźnika.

Jak widać, we wrześniu 2021 r. usunięcie WIBOR skutkowałoby obniżeniem raty o około 35 zł. W marcu 2024 r. natomiast rata spadłaby o 1016,13 zł. Summa summarum jednak kredyt bez WIBOR daje w każdym przypadku oszczędności na odsetkach.

Czy możliwe jest w przyszłości wprowadzenie kredytu bez WIBORU?

W Polsce przez wiele lat większość kredytów hipotecznych była udzielana ze zmiennym oprocentowaniem opartym na WIBOR. Stał się on jednak problemem dopiero niedawno, gdy jego wysokość gwałtownie wzrosła wskutek podwyżek stóp procentowych i przełożyła się na drastyczne podniesienie rat kredytowych.

Niektórzy zaczęli się nawet doszukiwać manipulacji banków przy wyznaczaniu wysokości tego wskaźnika, ponieważ w pewnym momencie przewyższał on wartość stopy referencyjnej NBP. Takie oskarżenia uciął jednak Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, który stwierdził, że WIBOR jest wyznaczany zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Parlamentu i Rady (UE) nr 2016/1011 i jak dotąd nie było żadnego powiadomienia od GPW Benchmark S.A. o „podejrzanych danych wejściowych”, które mogłyby świadczyć o manipulacji.

Mimo to problem z WIBOR-em dostrzegł rząd, który odgórnie zalecił jego likwidację i zastąpienie go inną, bardziej transparentną stawką bazową. Już od 2023 r. banki mogą więc oferować kredyt bez WIBOR, a konkretnie kredyt hipoteczny z oprocentowaniem opartym na nowej stawce WIRON. O jej przewadze nad WIBOR decyduje fakt, że jest ona wyznaczana na podstawie faktycznych transakcji depozytowych zawieranych m.in. między bankami, gdy tymczasem WIBOR ustalany jest jedynie na podstawie deklaracji banków, po jakiej stawce oprocentowania są w stanie zawrzeć umowę pożyczki z innym bankiem.

Na całkowitą likwidację WIBOR trzeba jednak jeszcze trochę poczekać, ponieważ proces jego eliminacji ma się zakończyć dopiero w 2027 roku. Właśnie wtedy więc również w obecnych umowach kredytowych WIRON zastąpi WIBOR.

Co by to oznaczało dla banków?

Usunięcie WIBOR-u z umów kredytowych oznaczałoby dla banków potężne straty finansowe, a dokładnie utratę sporej części zysków. Najlepiej pokazuje to przykład naszego kredytu na 300 tys. zł udzielonego na 25 lat. Po usunięciu dzisiaj z jego umowy stawki WIBOR bank nie zarobiłby bowiem 386 tys. zł, lecz jedynie 81 tys. zł, a więc przeszło cztery razy mniej.

Warto zauważyć, że już dzisiaj wiele banków ponosi ogromne koszty związane z unieważnianiem umów na kredyty frankowe. Kredytów hipotecznych w złotówkach jest znacznie więcej niż we frankach, dlatego masowe usuwanie z nich WIBOR-u mogłoby poważnie zagrozić stabilności finansowej całego sektora bankowego w Polsce.

Czy „złotówkowicz” ma szansę na obniżenie kredytu?

Ze względu na koszty, z jakimi musiałyby się zmierzyć banki, wydaje się, że masowe usuwanie WIBOR-u z umów kredytowych nie nastąpi.

Istnieje jednak spora szansa na unieważnienie niektórych umów kredytowych lub usunięcie z nich WIBOR ze względu na zaniedbania konkretnych banków w zakresie informowania klientów o ryzyku stopy procentowej oraz sposobie obliczania wskaźnika WIBOR i oprocentowania kredytu.

W dochodzeniu roszczeń na tej podstawie kredytobiorcom może pomóc wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 13 lipca 2023 roku w sprawie C-265/22, w którym TSUE orzekł jednoznacznie, że konsumenci powinni być dostatecznie poinformowani przez banki w zakresie sposobów obliczania wskaźników oprocentowania kredytów oraz rozumieć ekonomiczne konsekwencje stosowania zmiennej stopy oprocentowania.

Osoby, którym nie uda się udowodnić w sądzie, że bank dopuścił się zaniedbań w zakresie obowiązku informacyjnego, pozostają inne sposoby na obniżenie ryzyka wzrostu kosztów kredytu lub zmniejszenie rat kredytowych. Rozwiązaniem w pierwszym przypadku jest choćby przejście z oprocentowania zmiennego na stałe, a w drugim wydłużenie okresu kredytowania.

Warto również rozważyć kredyt konsolidacyjny bądź refinansowy, który daje szanse na zmianę warunków finansowania na korzystniejsze.